مینای دندان که خارجی‌ترین لایه آن است، سخت‌ترین ماده‌ای است که در بدن وجود دارد. به همین دلیل تحمل بالایی در مقابل ساییدگی و ضربه دارد. تجمع پلاک بر روی مینای دندان منجر به تشکیل جرم می‌شود و ممکن است در اثر آن به مینای دندان آسیب وارد شود.
جرم به سلامت دندان‌ها آسیب می‌زند و باعث ابتلا به بیماری لثه می‌شود. به همین دلیل مهم است که تفاوت‌های بین جرم و پلاک، چگونگی جلوگیری از تشکیل هر دو و روش‌های از بین بردن آن‌ها را بدانیم.
پلاک چیست؟
پلاک یک لایه نرم و چسبناک است که بر روی دندان‌های همه افراد وجود دارد و زمانی تشکیل می‌شود که باکتری‌های دهان با بزاق و باقیمانده مواد غذایی ترکیب شوند. در پلاک بیش از 500 نوع باکتری وجود دارد که بعضی از آن‌ها برای دهان مفید بوده و بعضی دیگر مضر هستند.
باکتری‌های مضر بعد از خوردن و یا آشامیدن غذا به ویژه غذاهای قندی، در دهان اسید تولید می‌کنند. حمله این مواد اسیدی به مینای دندان‌ها باعث آسیب دیدگی دندان می‌شود و می‌تواند سلامت کل بدن را نیز تهدید کند.
اگر پلاک از بین نرود به ساختارهای سختی تبدیل می‌شود که به آن‌ها جرم گفته می‌شود. تجمع پلاک و جرم بر روی دندان‌ها می‌تواند باعث التهاب لثه‌ها شود. در صورتی که التهاب لثه درمان نشود، در نهایت فرد به بیماری لثه مبتلا می‌شود.
راهکارهای زیر به جلوگیری از تشکیل پلاک کمک می‌کنند:
- حداقل روزی دو بار مسواک بزنید.
- هر روز نخ دندان بکشید.
- مصرف غذا و نوشیدنی‌های قندی را به حداقل برسانید.
- بعد از مصرف مواد غذایی شیرین دندان‌های خود را مسواک بزنید.
- هر شش ماه یک بار و به صورت منظم به دندانپزشک مراجعه کنید.
جرم چیست؟
رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از راهکارهای کلیدی برای جلوگیری از تشکیل جرم است. اگر به صورت روزانه مسواک نزنید و یا نخ دندان نکشید، پلاک‌ها بر روی دندان‌ها تجمع پیدا می‌کنند. در این شرایط پلاک با مواد معدنی موجود در بزاق ترکیب می‌شود. در نهایت به جرم تبدیل می‌شود.
جرم بر روی سطح خارجی دندان‌ها و یا زیر خط لثه تشکیل می‌شود. تجمع جرم بر روی دندان‌ها، تمیز کردن آن‌ها را سخت می‌کند. اگر جرم به زیر خط لثه نفوذ کند باید توسط دندانپزشک و یا بهداشت کار دهان و دندان از بین برود. در غیر این صورت به احتمال زیاد فرد به بیماری لثه یا بیماری پریودنتال مبتلا می‌شود.
به بیماری لثه در مراحل اولیه التهاب لثه یا ژنژیویت گفته می‌شود. تورم لثه، قرمزی و خونریزی (در بعضی موارد) از جمله علائم التهاب لثه هستند. اگر التهاب لثه درمان نشود، پیشرفت می‌کند و تبدیل به بیماری لثه می‌شود. در این شرایط ممکن است لثه‌ها دچار فرسایش شوند و یا دندان‌ها لق شوند. در موارد پیشرفته تر حتی ممکن است دندان بیفتد.
مطالعات نشان می‌دهد که 48 درصد از بزرگسالان بالای 30 سال به یکی از انواع بیماری لثه مبتلا هستند.
تفاوت‌های اساسی بین جرم و پلاک
با این که هم جرم و هم پلاک باعث ایجاد مشکلاتی در دهان و دندان‌ها می‌شوند، اما چند تفاوت اساسی با یکدیگر دارند.
- نحوه تشکیل
پلاک بعد از خوردن و نوشیدن بر روی دندان‌های همه ما تشکیل می‌شود. با مسواک زدن و کشیدن نخ دندان به صورت منظم می‌توان به راحتی پلاک‌های دندانی را از بین بردن و از تبدیل شدن آن‌ها به جرم جلوگیری کرد. اگر پلاک بر روی دندان‌ها باقی بماند، سخت شده و تبدیل به جرم می‌شود.
- ظاهر متفاوت
پلاک معمولا نرم و بی رنگ است و در بسیاری از موارد دیدن آن ممکن نیست. اما جرم ساختار سختی دارد و به رنگ‌های زرد و قهوه‌ای دیده می‌شود.
- نحوه از بین بردن
پلاک را می‌توان به راحتی و با مسواک زدن و کشیدن نخ دندان از بین برد. اما برای از بین بردن جرم لازم است که به دندانپزشک مراجعه کنید و جرم گیری انجام دهید.
چگونه می‌توان از تشکیل جرم جلوگیری کرد؟
بهترین راه برای جلوگیری از تشکیل جرم، از بین بردن پلاک‌های دندانی است. پلاک می‌تواند در عرض چند ساعت به جرم تبدیل شود. به همین دلیل داشتن یک برنامه منظم روزانه برای تمیز کردن دندان‌ها بسیار مهم است.
برای مقابله با پلاک و جلوگیری از تشکیل جرم می‌توانید از راهکارهای زیر که مورد تایید ADA نیز هست، استفاده کنید:
حداقل روزی دوبار مسواک بزنید: دندان‌های خود را روزی دو بار و به مدت دو دقیقه با خمیر دندان‌های ضد پلاک و فلوراید دار مسواک بزنید. برای از بین بردن بهتر پلاک‌ها می‌توانید از مسواک‌های برقی استفاده کنید. بعضی از مطالعات نشان می‌دهد که مسواک‌های برقی بهتر از مسواک‌های معمولی به از بین بردن پلاک‌ها کمک می‌کنند.
حداقل روزی یک بار نخ دندان بکشید: دندانپزشکان همواره بر اهمیت کشیدن نخ دندان تاکید می‌کنند. این کار به از بین بردن پلاک‌ها و جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها و یا ابتلا به بیماری لثه کمک بسیاری می‌کند.
مراقب میان وعده‌ها باشید: برای جلوگیری از تجمع پلاک و تشکیل جرم مصرف میان وعده‌های قندی را به حداقل برسانید. در صورت مصرف این گونه میان وعده‌ها حتما بلافاصله دندان‌هایتان را مسواک بزنید.
به صورت منظم به دندانپزشک مراجعه کنید: هر شش ماه یک بار برای جرم گیری و معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید. این کار به تشخیص زودهنگام مشکلات دهان و دندان کمک می‌کند و از پیشرفته شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند.
از سیلانت استفاده کنید: اگر دندان‌های شما مستعد پوسیدگی است، می‌توانید در مورد استفاده از سیلانت‌های دندانی با دندانپزشکتان مشورت کنید. سیلانت یک پوشش نازک است که بر روی دندان‌های آسیاب قرار داده می شود. مطالعات نشان می‌دهد که سیلانت می‌تواند به مدت دو سال تا 80 درصد از دندان‌ها در مقابل پوسیدگی محافظت کند. همچنین سیلانت می‌تواند به مدت 4 سال مانع از 50 درصد پوسیدگی‌ها شود.
راهکارهایی برای از بین بردن پلاک
منظم مسواک زدن و کشیدن نخ دندان می‌تواند پلاک را از بین ببرد. برای اینکه تمام پلاک‌ها را از بین ببرید باید خیلی دقیق باشید، چرا که پلاک‌ها تمایل به تجمع بین دندان‌ها و روی لثه‌ها دارند. اگر فردی به بیماری لثه مبتلا باشد شرایط سخت تر خواهد بود. در این افراد التهاب لثه باعث ایجاد پاکت‌هایی می‌شود که محل تجمع پلاک می‌شود و از بین بردن آن‌ها را خیلی سخت می‌کند.
بعضی از علائم تجمع پلاک بر روی دندان عبارتند از:
- بوی بد مزمن دهان
- احساس لزجی یا کدری دندان‌ها
- سفید یا زرد شدن نخ دندان
- خونریزی یا درد لثه
احتمال تشکیل پلاک و ابتلا به بیماری لثه در افرادی که شرایط زیر را دارند بیشتر است:
- عدم مسواک زدن و یا کشیدن نخ دندان به صورت منظم
- داشتن عوامل خطر (ریسک فاکتور) ژنتیکی پوسیدگی دندان
- کشیدن سیگار
- سبک زندگی نادرست و استفاده از مواد قندی به مقدار زیاد
- عدم مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک
- استفاده از بریس، براکت، نگه دارنده و … که تمیز کردن دندان‌ها را سخت می‌کند.
راهکارهایی برای از بین بردن جرم
برای از بین بردن جرم حتما باید به دندانپزشک مراجعه کنید. تلاش برای خراشیدن جرم می‌تواند به دندان‌ها آسیب بزند. دندانپزشک با انجام جرم گیری، جرم‌ها را به صورت کامل از بین می‌برد. در مواردی که میزان جرم خیلی زیاد باشد ممکن است اسکیلینگ یا روت پلنینگ انجام شود. این روش یک نوع جرم گیری عمیق است که طی آن پلاک و جرم‌های زیر لثه به صورت کامل از بین می‌روند. به یاد داشته باشید حتی در صورت تشکیل جرم نباید مسواک زدن و یا کشیدن نخ دندان را کنار بگذارید. تشکیل جرم، حذف پلاک را سخت تر می‌کند، بنابراین باید تمرکز بیشتری روی شست و شوی دندان‌ها داشته باشید.
بعضی از علائم تشکیل جرم عبارتند از:
- تشکیل لکه بر روی دندان‌ها به ویژه در نزدیکی لثه یا بین دندان‌ها
- تورم و درناک شدن لثه‌ها
- خونریزی لثه
احتمال تشکیل جرم در افراد زیر بیشتر است:
- عدم مراجعه منظم به دندانپزشک
- عدم مسواک زدن و یا نخ دندان کشیدن به صورت منظم
- داشتن دندان‌های نامنظم (در این شرایط تمیز کردن بین دندان‌ها سخت می‌شود)
سخن آخر
تجمع پلاک بر روی دندان‌ها منجر به تشکیل ساختارهای سختی به نام جرم می‌شود. جرم می‌تواند به مینای دندان آسیب بزند و احتمال ابتلا به بیماری لثه را افزایش دهد.
خوشبختانه رعایت دستورالعمل‌های بهداشت دهان و دندان می‌تواند تا حد زیادی از تشکیل جرم بر روی دندان‌ها جلوگیری کند. این دستورالعمل‌ها عبارتند از :
- مسواک زدن ( روزی دو بار)
- کشیدن نخ دندان
- مراجعه به دندانپزشک ( سالی دو بار)
دیدگاهتان را بنویسید