در اوایل قرن بیستم که اشعه ایکس به تازگی کشف شده بود، متخصصان علم پزشکی متوجه ارزشمندی ابزارهای تشخیصی شدند. با کشف اشعه ایکس آن‌ها می‌توانستند ساختارهایی درونی بدن را بدون این که نیازی به جراحی باشد بررسی کنند. در آغاز قرن بیست و یکم، یک فناوری جدید به نام توموگرافی کامپیوتری با اشعه مخروطی (CBCT) انقلابی را در عرصه تشخیص ایجاد کرد.
توموگرافی کامپیوتری با اشعه مخروطی (CBCT) چیست؟
امروزه توموگرافی کامپیوتری با اشعه مخروطی (CBCT) به تشخیص و درمان بسیاری از مشکلات دندان کمک می‌کند. سی تی اسکن با اشعه مخروطی شباهت‌هایی با تصویربرداری‌های معمول ایکس ری و همچنین سی تی اسکن‌های بیمارستان‌ها دارد، اما یک جهش در تکنولوژی و دقت تشخیص بیماری محسوب می‌شود.
در دندانپزشکی از این تکنولوژی می‌توان برای بررسی ساختارهای پیچیده در دهان مانند کانال‌های ریشه، اعصاب و سینوس‌ها (فضاهایی در دهان که پر از هوا هستند) استفاده کرد. به این ترتیب می‌توان از این ساختارها بدون نیاز به جراحی، تصاویر سه بعدی و دقیقی به دست آورد. این تصاویر سه بعدی باعث می‌شوند که بدون نیاز به یک عمل تهاجمی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن بهترین نتایج به دست بیاید که برای بیماران بسیار حائز اهمیت است.
تصاویر CBCT بسیار دقیق است و جزئیاتی را نشان می‌دهد که در بسیاری از تخصص‌های دندانپزشکی می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. اما همانند هر ابزار تشخیصی دیگر در علم پزشکی که در آن از انواع اشعه‌ها استفاده می‌شود، مزایا و معایب این وسیله نیز باید مورد بررسی قرار بگیرد.
نحوه عملکرد توموگرافی کامپیوتری با اشعه مخروطی (CBCT)
اشعه ایکس همانند نور مرئی، جزئی از امواج الکلترومغناطیس محسوب می‌شود. همانطور که نور می‌تواند یک تصویر بر روی یک فیلم عکاسی (یا سنسور دوربین دیجیتال) ایجاد کند، با استفاده از اشعه ایکس هم می‌توان تصویربرداری انجام داد. تفاوت این دو در این است که پرتوهای پر انرژی اشعه ایکس می‌توانند به استخوان‌ها و بافت نرم نفوذ کنند. در نتیجه بر اساس میزان نفوذ خود به این ساختارها، نواحی پنهان و غیر قابل دسترس آن‌ها را نشان می‌دهند. به عبارت دیگر پرتوهای ایکس یک تصویر خاکستری از آنچه در درون بدن ما می‌باشد را نشان می‌دهند.
سی تی با اشعه مخروطی (CBCT) چگونه انجام می‌شود؟
ایکس- ری‌های معمولی بسیار محدود هستند و تنها می‌توانند از یک بعد و زاویه تصویر برداری کنند. برای این که تفاوت ایکس ری‌های معمولی و سه بعدی را متوجه شوید یک کتاب مصور را در نظر بگیرید که در هر صفحه آن تصاویری وجود دارد که کمی با هم متفاوت هستند. اگر صفحات این کتاب را به سرعت ورق بزنید ممکن است یک انیمیشن و یا یک تصویر را از منظرهای مختلف ببینید. حالا اگر این کتاب را با استفاده از تصاویر ایکس ری که از جهات مختلف آن گرفته شده باشند، درست کنید. شما یک انیمیشن از تصاوی ایکس ری را ساخته‌اید که بسیار شبیه یک مدل سه بعدی است.
این کار دقیقا همان کاری است که اسکنرهای CBCT انجام می‌دهند. برای این کار یک وسیله تصویربرداری که می‌تواند بچرخد را در اطراف سر بیماری حرکت می‌دهند. این وسیله در کمتر از یک دقیقه از حدود 150 تا 600 زاویه مختلف تصویربرداری می‌کند. سپس یک کامپیوتر بسیار قوی تمامی اطلاعات به دست آمده را پردازش می‌کند و یک مدل از منطقه مورد نظر ارائه می‌دهد. وقتی این کار به پایان برسد یک تصور سه بعدی بر روی صفحه نمایشگر نشان داده می‌شود. این تصویر را می‌توان در هر جهتی چرخاند، بزرگ‌تر و یا کوچک‌تر کرد. همچنین می‌توان آن را از هر زاویه‌ای بررسی نمود بدون اینکه به حضور بیمار نیازی باشد و برای او مشکلی ایجاد شود.
در چه شرایطی از CBCT استفاده می‌شود؟
توانایی دیدن ساختارهای آناتومی به صورت سه بعدی برای درمان در بسیاری از شاخه‌های دندانپزشکی حائز اهمیت است. از جمله:
- ارتودنسی: اطلاعات دقیق از جایگاه دندان‌ها و فک‌ها می‌تواند دقیقا مشخص کند که دندان‌ها به چه مقدار و در کدام جهت باید جابجا شوند.
- ایمپلنت: تصاویر دقیق CBCT برای تشخیص بهترین جایگاه کاشت ایمپلنت استفاده می‌شود تا در هنگام کاشت به اعصاب و سینوس‌ها آسیبی وارد نشود. همچنین از کاشت در مناطقی که ضخامت استخوان کافی ندارند اجتناب شود.
- جراحی ارتوگناتیک فک و اختلالات مفصل گیجگاهی- فکی (TMJ): اگر متخصصان برای درمان این بیماری‌ها، بتوانند با استفاده از تصاویر دقیق سه بعدی که توسط CBCT تهیه می‌شود، شرایط بیمار و آناتومی او را بررسی کنند، روند درمانی بیمار با نتایج بسیار بهتری همراه خواهد بود.
- جراحی دهان: جراحی تومورها و یا دندان‌های آسیب دیده با استفاده از تصاویر دقیق می‌تواند بهتر انجام شود.
- اندودنتیک: دندانپزشک‌هایی که درمان‌های پیچیده (مانند درمان ریشه) را انجام می‌دهند می‌توانند با استفاده از تصاویر دقیقی که آناتومی دندان را به خوبی نشان می‌دهد، کار خود را بهتر و دقیق‌تر انجام دهند.
- قطع تنفسی در خواب: تصویربرداری از بافت‌ها و ساختارهای بینی، دهان و گلو می‌تواند به تشخیص و درمان این بیماری خطرناک کمک کند.
آیا CBCT برای شما مفید خواهد بود؟
شرایط هر بیمار با دیگری متفاوت است و باید قبل از هر آزمایش و یا شروع درمان توسط یک متخصص ارزیابی شود. اگرچه CBCT در مقایسه با سایر روش‌های تشخیصی تشعشعات کمی را به بدن وارد می‌کند، اما همچنان خطری جزئی به ویژه برای کودکان و یا بیماران خاص دارد. قبل از آغاز هر عملیات پزشکی باید تمام خطرات، مزایا و گزینه‌های دیگر به دقت مورد بررسی قرار بگیرند.
دیدگاهتان را بنویسید