استوماتیت یک اصطلاح عمومی برای دهان ملتهب و دردناک است که می‌تواند توانایی فرد برای خوردن، صحبت کردن و خوابیدن را مختل کند. استوماتیت می‌تواند در هر جایی از دهان رخ دهد، از جمله داخل گونه‌ها، لثه‌ها، زبان، لب‌ها و کام.
انواع استوماتیت
انواع استوماتیت عبارتند از:
- آفت‌ها (Canker sore): آفت دهان که aphthous ulcer نیز نامیده می‌شود، یک زخم کم رنگ یا زرد با حلقه بیرونی قرمز یا مجموعه‌ای از این زخم‌ها در دهان، معمولا روی گونه‌ها، زبان یا داخل لب است.
- تبخال (Cold sores): تبخال که تاول‌های تب (fever blisters) نیز نامیده می‌شود، زخم‌هایی پر از مایع هستند که روی لب یا اطراف آن ایجاد می‌شوند. آن‌ها به ندرت روی لثه یا سقف دهان ایجاد می‌شوند. تاول‌ها بعدا پوسته پوسته می‌شوند و معمولا قبل از ظاهر شدن با گزگز، حساسیت یا سوزش همراه هستند.
- سوزش دهان: سوزش می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- گاز گرفتن گونه، زبان یا لب
- استفاده از بریس یا سایر دستگاه‌های دندانی یا داشتن دندان تیز یا شکسته
- جویدن تنباکو
- سوزش دهان در اثر غذا یا نوشیدنی داغ
- ابتلا به بیماری لثه یا نوع دیگری از عفونت دهان
- داشتن حساسیت بیش از حد به برخی چیزها، مانند غذاها یا داروها
- ابتلا به برخی بیماری‌های خودایمنی که مخاط دهان را تحت تاثیر قرار می‌دهند، مانند لوپوس (lupus)، بیماری کرون (Crohn’s disease) یا بیماری بهجت (Behcet’s disease)
- مصرف برخی داروها مانند شیمی درمانی، آنتی بیوتیک‌ها، داروهای مورد استفاده برای آرتریت روماتوئید یا داروهای صرع
- دریافت پرتو به عنوان بخشی از درمان سرطان
علائم استوماتیت: آفت‌ها و تبخال‌ها
آفت‌ها:
- می‌توانند دردناک باشند.
- معمولا از بین رفتن آن‌ها 5 تا 10 روز طول می‌کشد.
- تمایل به بازگشت دارند.
- معمولا با تب همراه نیستند.
تبخال‌ها:
- معمولا دردناک هستند.
- معمولا طی 7 تا 10 روز از بین می‌روند.
- گاهی اوقات با علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا همراه هستند.
علل استوماتیت: آفت‌ها و تبخال‌ها
آفت‌ها
هیچ کس نمی‌داند دقیقا چه چیزی باعث ایجاد آفت می‌شود، اما موارد زیادی ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند، مانند برخی داروها، ضربه به دهان، تغذیه نامناسب، استرس، باکتری‌ها یا ویروس‌ها، کمبود خواب، کاهش ناگهانی وزن و برخی غذاها مانند سیب زمینی، مرکبات، قهوه، شکلات، پنیر و آجیل.
آفت دهان ممکن است به دلیل کاهش موقت سیستم ایمنی بدن ناشی از سرماخوردگی یا آنفولانزا، تغییرات هورمونی، یا سطوح پایین ویتامین B12 یا فولات ایجاد شود. حتی گاز گرفتن داخل گونه یا جویدن یک تکه غذای تیز می‌تواند باعث ایجاد آفت شود.
آفت دهان ممکن است ناشی از یک استعداد ژنتیکی باشد و به عنوان یک بیماری خودایمنی در نظر گرفته شود. زنان بیشتر از مردان دچار آفت می‌شوند. به یاد داشته باشید که آن‌ها مسری نیستند.
تبخال‌ها
تبخال‌ها توسط ویروسی به نان هرپس سیمپلکس نوع 1 ایجاد می‌شوند، برخلاف آفت‌ها، تبخال از زمانی که تاول پاره می‌شود تا زمانی که به طور کامل بهبود می‌یابد، مسری است. عفونت اولیه اغلب قبل از بزرگسالی رخ می‌دهد و ممکن است با سرماخوردگی یا آنفولانزا اشتباه گرفته شود. هنگامی که فرد به ویروس آلوده می‌شود، این ویروس در بدن باقی می‌ماند و در اثر شرایطی مانند استرس، تب، ضربه، تغییرات هورمونی (مانند قاعدگی) و قرار گرفتن در معرض نور خورشید دوباره فعال می‌شود.
هنگامی که زخم‌ها دوباره ظاهر می‌شوند، تمایل دارند در همان محل قبلی ایجاد شوند. این ویروس علاوه بر سرایت به افراد دیگر، می‌تواند به بخش دیگری از بدن فرد مبتلا مانند چشم‌ها یا اندام تناسلی نیز سرایت کند.
درمان اشکال رایج استوماتیت
زخم‌های دهان معمولا بیش از دو هفته طول نمی‌کشند، حتی بدون درمان. اگر بتوان علتی را شناسایی کرد، پزشک ممکن است بتواند آن را درمان کند. اگر علتی را نتوان شناسایی کرد، تمرکز درمان به تسکین علائم تغییر می‌کند.
راهکارهای زیر ممکن است به کاهش درد و التهاب زخم‌های دهان کمک کند:
- از نوشیدنی‌ها و غذاهای گرم و همچنین غذاهای شور، تند و مرکباتی خودداری کنید.
- از مسکن‌هایی مانند تیلنول یا ایبوپروفن استفاده کنید.
- در صورت سوزش دهان، آب نمک غرغره کنید یا یخ بمکید.
درمان آفت‌ها
برای آفت‌ها، هدف از درمان تسکین ناراحتی و محافظت در برابر عفونت است. موارد زیر را امتحان کنید:
- آب بیشتری بنوشید.
- آب نمک غرغره کنید.
- بهداشت مناسب دهان و دهان را رعایت کنید.
- از یک بی حس کننده موضعی مانند لیدوکائین یا زایلوکائین روی زخم استفاده کنید (برای کودکان زیر 6 سال توصیه نمی‌شود).
- از یک داروی کورتیکواستروئیدی موضعی مانند خمیردندان تریامسینولون (0.1%) استفاده کنید که از زخم داخل لب و روی لثه محافظت می‌کند.
- Blistex و Campho-Phenique ممکن است آفت‌ها یا تبخال را تسکین دهند، به ویژه اگر زمانی که زخم برای اولین بار ظاهر می‌شود، استفاده شوند.
برای زخم‌های شدیدتر درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ژل لیدکس
- آفتازول، خمیر ضد التهابی
- دهانشویه پریدکس
اگر غالبا دچار آفت می‌شوید، ممکن است کمبود فولات یا ویتامین B12 داشته باشید. بهترین راه برای تشخیص انجام آزمایش خون است.
درمان تبخال‌ها
داروهای ضدالتهابی مانند کورتیکو استروئیدها (از جمله پردنیزون) موثرترین درمان برای تبخال‌ها هستند، زیرا تورم و درد را کاهش می‌دهند. همچنین پس از 3 تا 4 روز از وجود تبخال برای زخم موثر هستند، زیرا در آن مرحله ویروس ناپدید شده و فقط التهاب باقی می‌ماند.
برخی از افراد نمی‌توانند انواع خاصی از داروهای ضدالتهابی را مصرف کنند. به عنوان مثال، اگر پردنیزون به افراد دیابتی داده شود، قند خون آن‌ها بالا می‌رود. قبل از شروع یک داروی جدید، در مورد هر بیماری که دارید با پزشک خود صحبت کنید.
هیچ درمانی برای تبخال وجود ندارد. برخی کارهایی که برای درمان می‌توانید انجام دهید، عبارتند از:
- مصرف یک دوز والاسیکلوویر (والترکس) در اولین نشانه حمله
- پوشاندن ضایعات با یک پماد محافظ مانند یک عامل ضد ویروسی (مثلا پماد آسیکلوویر 5%)
- گذاشتن یخ روی ضایعه
مصرف قرص ال-لیزین نیز ممکن است کمک کند، مانند واسطه‌های ضد ویروسی که پزشک تجویز می‌کند. برخی از متخصصان معتقدند که این داروها زمان وجود تاول‌ها را کوتاه می‌کنند.
سخن پایانی
به یاد داشته باشید که همه زخم‌ها بی ضرر نیستند. اگر زخم‌های دهان شما در عرض 2 هفته بهبود نیافتند، بایدبه پزشک خود مراجعه کنید.
دیدگاهتان را بنویسید