پر کننده آمالگام؛ منافع و مضرات آن

پر کننده آمالگام که به عنوان “پرکننده‌ نقره‌ای” نیز شناخته می‌شود، یک ماده متداول در دندانپزشکی است که برای پر کردن حفره‌های دندانی استفاده می‌شود. به دلیل وجود جیوه در این ماده، همواره نگرانی‌هایی در مورد استفاده از آن وجود دارد.

آمالگام چیست؟

آمالگام ترکیبی از فلزات است که طی 150 سال گذشته، محبوب‌ترین و مؤثرترین ماده پُر کننده مورد استفاده در دندانپزشکی بوده است. اگرچه این ماده گاهی اوقات با نام “آمالگام نقره‌ای” شناخته می‌شود، اما در حقیقت آمالگام ترکیبی از فلزات است. این فلزات شامل نقره، جیوه، قلع و مس است که ممکن است مقادیر کمی از فلزات روی، ایندیوم یا پالادیوم نیز در آن استفاده شود.

امروزه برای ترمیم دندان بیشتر از مواد پرکننده‌ای که همرنگ دندان‌ها هستند، استفاده می‌شود. استفاده از آمالگام نسبت به گذشته کمتر شده است، اما با این وجود، آمالگام نسبت به سایر مواد کم هزینه‌تر است. این ماده پر کننده در دندان‌هایی که تحت فشار و ساییدگی زیادی هنگام جویدن قرار می‌گیرند، به مدت طولانی‌تری می‌تواند مقاومت کند.

پر کننده آمالگام چقدر ایمن است؟

امروزه میلیون‌ها نفر دندان‌های پر شده با آمالگام دارند. به دلیل نگرانی‌هایی که در خصوص وجود جیوه در آمالگام مطرح شده، مطالعات زیادی در مورد ایمنی پر شدن دندان با این ماده انجام شده است.

در سال 2009، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA)، تحقیقاتی در این خصوص انجام داد، اما هیچ دلیلی برای محدود کردن استفاده از آمالگام یافت نشد. طبق بررسی‌ها و تحقیقات انجام شده، FDA اعلام کرد که ماده آمالگام برای بزرگسالان و کودکان 6 سال و بالاتر بی‌خطر است.

چرا از جیوه در آمالگام استفاده می‌شود؟

وجود جیوه در آمالگام به فرآیند پر شدن دندان توسط این ماده کمک می‌کند. هنگامی که جیوه با آلیاژی از فلزات مخلوط می‌شود، ترکیبی را ایجاد می‌کند که از طرفی به اندازه کافی نرم است تا بتواند حفره دندان را به خوبی پر کند و از طرف دیگر باعث می‌شود تا آمالگام به سرعت سفت شود. همچنین جیوه در ایجاد مقاومت در برابر نیروهایی که هنگام جویدن به دندان وارد می‌شود نیز موثر است.

تاثیر جیوه بر بدن انسان

جیوه فلزی است که به طور طبیعی در محیط اطراف و همچنین به صورت مایع در بسیاری از دماسنج‌ها وجود دارد. زمانی که جیوه گرم می‌شود، تبدیل به گاز می‌شود. همچنین می‌تواند با بسیاری از مواد دیگر ترکیب شود. تمام انسان‌ها از طریق هوا، نوشیدن آب، خاک و غذا در معرض جیوه قرار می‌گیرند. به عنوان مثال نگرانی‌هایی درباره میزان جیوه در ماهی در اثر آلودگی آب وجود دارد. جیوه همچنین از صنایع و کارخانجاتی که سوخت‌های حاوی جیوه را می‌سوزانند، وارد هوا می‌شود. بنابراین جیوه از هر طریقی می‌تواند وارد بدن انسان شود.

مانند بیشتر مواد مضر، میزان آسیب ناشی از جیوه در بدن، به مقدار آن مربوط می‌شود. مقادیر بسیار پایین جیوه هیچ عارضه‌ای ایجاد نمی‌کند. در مقادیر بالاتر – به عنوان مثال، در کارگرانی که به دلیل شغل خود در معرض جیوه قرار دارند – جیوه می‌تواند باعث ایجاد علائمی در بدن انسان شود. این علائم شامل اضطراب، تحریک پذیری، کاهش حافظه، سردرد و خستگی است.

چرا در مورد جیوه موجود در آمالگام نگرانی‌هایی وجود دارد؟

بحث و گفتگو در مورد جیوه موجود در آمالگام حول محور این دو سوال است: پر کردن دندان با آمالگام چه مقدار جیوه آزاد می‌کند و چه میزان از این جیوه جذب بدن می‌شود.

در گذشته تصور می‌شد پس از پر شدن دندان توسط آمالگام جیوه‌ای آزاد نمی‌شود؛ اما در سال‌های اخیر، آزمایش‌ها این دیدگاه را تغییر داده‌اند. این آزمایش‌ها نشان داده‌اند که مقادیر بسیار کمی از جیوه به صورت بخار می‌تواند از مواد پر کننده آمالگام آزاد شود. تحقیقات در مورد این موضوع مقداری پیچیده است و برآوردهای متفاوتی از میزان واقعی جیوه‌ای که آزاد می‌شود منتشر شده است.

با این حال، برخی از تحقیقات بیان می‌کنند که مقدار جیوه‌ای که از آمالگام موجود در دهان آزاد شود، بسیار اندک است و تاثیری در سلامت فرد ندارد. همچنین مطالعات نشان داده‌اند که میزان جیوه‌ای که بدن بعد از پر کردن دندان با آمالگام در معرض آن قرار می‌گیرد، کمتر از مقداری است که بیشتر مردم در محیط روزانه خود و یا در غذایی که می‌خورند، در معرض آن قرار دارند.

آیا حساسیت نسبت به آمالگام وجود دارد؟

در موارد نادر، افراد نسبت به جیوه موجود در آمالگام واکنش آلرژیک نشان می‌دهند.

انجمن دندانپزشکی آمریکا اعلام کرده است که تاکنون کمتر از 100 مورد از این نوع آلرژی گزارش شده است. افرادی که به آمالگام حساسیت دارند، می‌توانند از مواد پر کننده دیگری استفاده کنند.

آیا زنان باردار می‌توانند از آمالگام برای پر کردن دندان خود استفاده کنند؟

تحقیقات نشان داده است که دندان پر شده با آمالگام اثری بر سلامت زنان باردار و جنین ندارد.

جیوه جز موادی است که می‌تواند از جفت عبور کند، اما این به این معنا نیست که اگر مادر از قبل دندان پر کرده‌ای با آمالگام داشته باشد به سلامت جنین لطمه‌ای وارد می‌شود. اما به طور کلی در دوران بارداری، دندانپزشکان به زنان باردار توصیه می‌کنند فقط در مواقع ضروری از خدمات دندانپزشکی استفاده کنند. همچنین در صورت نیاز به پر شدن دندان در زمان بارداری، از مواد پر کننده دیگری به غیر از آمالگام استفاده کنند.

چه افرادی باید دندان های خود را با موادی غیر از آمالگام پر کنند؟

نگرانی در مورد جیوه به میزان کل جیوه جذب شده در کلیه مربوط می‌شود. بنابراین، برخی از افراد که در معرض جیوه زیادی قرار دارند بهتر است از مواد جایگزین آمالگام استفاده کنند. برای مثال افرادی که در محل کار خود در معرض جیوه هستند و یا افرادی که غذاهای دریایی زیاد مصرف می‌کنند.

اگر آمالگام بی خطر است، چرا دندانپزشکان هنگام استفاده از آن احتیاط می‌کنند؟

به دلیل اینکه دندانپزشکان تقریباً هر روز با جیوه کار می‌کنند، باید اقدامات احتیاطی انجام دهند. در صورت عدم محافظت، دندانپزشکان می‌توانند بخار جیوه را استنشاق کنند و با گذشت زمان، این بخارات می‌تواند علائم سمیت جیوه را دندانپزشک ایجاد کند.

برای ساخت آمالگام دندانپزشکی، دندانپزشکان جیوه مایع را با پودری حاوی نقره، قلع و سایر فلزات مخلوط می‌کنند. برای این کار، کپسول‌های مخصوصی وجود دارد که حاوی پودر فلزات و جیوه مایع است که توسط یک غشا از هم جدا شده‌اند.‌ دندانپزشک از ابزار ویژه‌ای برای سوراخ کردن این غشا بدون آسیب رساندن به کپسول استفاده می‌کند تا پودر فلزات و جیوه درون کپسول با هم مخلوط شوند. زمانی که کپسول برای استفاده باز می‌شود، فلزات و جیوه مایع با هم مخلوط شده‌اند و ترکیب ایجاد شده دیگر سمی نیست.

هنگامی که شما دندان خود را با آمالگام پر می‌کنید یا قسمت پر شده دندان خود را خارج می‌کنید، دندانپزشک از سیستم مکش پر قدرتی استفاده می‌کند تا هرگونه آمالگام اضافی از دهان شما خارج شود. همچنین مطب دندانپزشکان برای دور ریختن آمالگام اضافه، سیستم دفع ویژه‌ای دارند و سیستمی در سینک تخلیه تعبیه شده است که مانع ورود آمالگام اضافه به سیستم لوله کشی و فاضلاب می‌شود.

جایگزین دیگری برای آمالگام چیست؟

یک نوع از آمالگام دندان وجود دارد که حاوی ایندیوم و همچنین جیوه است. ایندیوم به پایداری جیوه کمک می‌کند و باعث می‌شود که میزان جیوه کمتری در محیط آزاد شود. همچنین آمالگام‌هایی با مقدار مس بالا وجود دارد که حاوی جیوه کمتر و مس بیشتری هستند.

دندانپزشکان از مواد دیگری نیز برای ترمیم دندان استفاده می‌کنند. این مواد شامل رزین کامپوزیت، پرسلن و طلا است. آمالگام از رزین کامپوزیت قوی‌تر است و پر کردن دندان با آن به زمان کوتاه‌تری نیاز دارد. رزین کامپوزیت ماده‌ای هم رنگ دندان است و به دلیل اینکه سریع تر از آمالگام ساییده می‌شود، در برخی شرایط قابل استفاده نیست.

آیا باید از گزینه‌های جایگزین آمالگام استفاده کرد؟

اگر به جیوه حساسیت دارید، باید آن را در نظر بگیرید. اگر در مورد پر شدن دندان با آمالگام نگران هستید، با دندانپزشک خود در مورد آن صحبت کنید و بپرسید که آیا گزینه‌های جایگزین آمالگام برای شما مؤثر است یا خیر.

آیا باید دندان‌های پر شده با آمالگام را خالی و با مواد دیگر پر کرد؟

شما تنها زمانی به جایگزینی مواد پر شده دندان خود نیاز دارید که دندان پر شده شما، ساییده شده یا شکسته شده باشد و یا اینکه زیر مواد پر شده، دندان شما دچار پوسیدگی مجدد شده باشد.

جایگزین کردن غیر ضروری پر شدگی دندان باعث از بین رفتن قسمت‌های سالم آن می‌شود و همچنین می‌تواند جیوه بیشتری آزاد کند.

سوالات متداول