التهاب پالپ دندان یا پالپیت

التهاب پالپ دندان یا پالپیت (به انگلیسی Pulpitis) بیماری است که باعث التهاب دردناک پالپ می‌شود. پالپ ناحیه‌ای در بخش داخلی دندان است که شامل اعصاب و رگ‌های خونی است. التهاب پالپ ممکن است در یک یا چند دندان اتفاق بیفتد. ورود باکتری‌ها به دهان عامل اصلی التهاب پالپ است.

انواع التهاب پالپ دندان

دندان به دو شکل دچار پالپیت می‌شود:

التهاب پالپ برگشت پذیر    

در پالپیت برگشت پذیر میزان التهاب خفیف است و می‌توان دندان را حفظ کرد. معمولا با حساسیت تیز و فوری به غذاهای سرد، شیرینیجات و در هنگام گاز گرفتن مشخص می‌شود، اما حساسیتی به غذاهای گرم وجود ندارد. در این نوع فقط پوسیدگی یا در سطح دندان فقط خوردگی یا حفره دیده می‌شود و التهاب داخل پالپ محسوس نیست و قابل بازگشت است.

التهاب پالپ برگشت ناپذیر

پالپیت برگشت ناپذیر با حساسیت طولانی مدت دندان به غذاهای سرد و گرم و گاهی شیرینی‌ها مشخص می‌شود. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که شدت التهاب پالپ به قدری شدید باشد که نتوان دندان را حفظ کرد. در واقع بافت عصبی هنوز زنده است، اما به دلیل التهاب برگشت ناپذیر پالپ، به زودی از بین خواهد رفت. التهاب پالپ غیرقابل بازگشت می‌تواند منجر به نوعی از عفونت به نام آبسه پری اپیکال شود. شکل گیری این آبسه در نتیجه گسترش عفونت پالپ در ریشه دندان است. در این شرایط اگر عفونت پالپ درمان نشود ممکن است در سایر بخش‌های بدن مانند سینوس‌ها، فک یا مغز گسترش پیدا کند. معمولا در نوع برگشت ناپذیر، درد دندان در شب و هنگام خوابیدن افزایش پیدا می‌کند.

توجه داشته باشید که دندان بافت زنده است و در صورتی که درمانی روی آن انجام شود، ملتهب شده و مدتی می‌تواند حساس باشد. به این حالت “حساسیت دندان پس از درمان“ گفته می‌شود که بر اثر پالپیت برگشت پذیر ایجاد می‌شود که پس از مدتی برطرف خواهد شد. اما این احتمال هم وجود دارد که در درمان‌های پیچیده دندانی، پالپیت برگشت ناپذیر اتفاق بیفتد.

علائم پالپیت

هر دو نوع التهاب پالپ باعث احساس درد می‌شوند. البته درد ناشی از التهاب برگشت پذیر ملایم‌تر است و در بیشتر مواقع تنها در هنگام غذا خوردن احساس می‌شود. درد ناشی از التهاب برگشت ناپذیر معمولا شدیدتر است و در تمام ساعات شبانه روز احساس می‌شود.

سایر علاوم پالپیت عبارتند از:

• التهاب
• حساسیت به غذاهای سرد و گرم
• حساسیت به غذاهای خیلی شیرین

پالپیت غیر قابل بازگشت ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشد. این علائم عبارتند از:

• تب
• تورم غدد لنفاوی
• بوی بد دهان
• طعم بد دهان

دلایل التهاب پالپ دندان

در دندان‌های سالم لایه مینا و عاج دندان از پالپ در برابر عفونت محافظت می‌کنند. اگر این لایه‌ها آسیب ببینند باکتری‌ها می‌توانند به پالپ برسند و با ایجاد عفونت در آن باعث التهاب و تورم شوند. از آنجا که پالپ درون دندان است، تورم آن به دندان فشار وارد می‌کند و باعث دندان درد شدید می‌شود.

دندان‌های ما دو نوع بافت عصبی دارند. بافت عصبی میلین دار و بدون میلین. بافت‌های عصبی میلین دار، یک لایه مانند عایق دور خود دارند که محرک‌های دردی که شدت زیادی دارند را خیلی سریع به مغز منتقل می‌کنند. اما عصب‌های بدون میلین، دردهای با شدت کم و پیوسته را منتقل می‌کنند. در صورتی که هر دو بافت عصبی دچار آسیب شوند، به احتمال بالا التهاب پالپ برگشت ناپذیر خواهد بود.

مینا و عاج دندان ممکن است به دلایل زیر آسیب ببینند:

• پوسیدگی
• آسیب دیدگی مانند وارد شدن ضربه به دندان
• شکستگی دندان به گونه‌ای که پالپ در معرض قرار بگیرد
• عدم هم ترازی دو فک و دندان قروچه

ریسک فاکتورهای ابتلا به پالپیت

هر عاملی که احتمال پوسیدگی دندان را افزایش دهد، احتمال التهاب پالپ را نیز زیاد می‌کند. پالپیت ممکن است در کودکان و افراد مسن بیشتر اتفاق بیفتد. اما در مجموع عامل اصلی التهاب پالپ عدم توجه به حفظ سلامت دهان و دندان‌هاست.

عادت‌های غلط نیز خطر ابتلا به التهاب پالپ را زیاد می‌کنند. عادت‌هایی مانند:

• بهداشت ضعیف دهان و دندان
• مصرف بیش از حد غذاها یا نوشیدنی‌های قندی
• انجام دادن ورزش‌هایی مانند بوکس و هاکی که احتمال آسیب دیدگی دهان را افزایش می‌دهند.
• دندان قروچه مزمن

تشخیص پالپیت یا التهاب پالپ دندان

پالپیت معمولا توسط دندانپزشک تشخیص داده می‌شود. دندانپزشک ابتدا دندان‌ها را معاینه می‌کند و سپس با تصویربرداری ایکس-ری میزان پوسیدگی و التهاب دندان را تشخیص می‌دهد.

برای بررسی حساسیت دندان به گرما و سرما ممکن است تست حساسیت نیز انجام شود. در این تست میزان و مدت زمان واکنش بیمار به محرک را بررسی می‌کنند تا با استفاده از آن شدت آسیب دیدگی پالپ را مشخص کنند.

پالپ دندان در حالت کلی چهار حالت دارد:

• نرمال
• پالپیت برگشت پذیر
• پالپیت برگشت ناپذیر
• پالپیت نکروزی (مرده)

تفاوت این حالت‌ها را می‌توان با پاسخ به محرک‌های گرم، سرد و الکتریکی خفیف مشخص کرد. همانطور که در بالا گفته شد، پاسخ سریع به محرک‌های سرد که بعد از برداشتن محرک برطرف می‌شود، نشانه‌ای بر احتمال ابتلا به پالپیت برگشت پذیر و احساس درد طولانی مدت به محرک‌ها، نشانه پالپیت برگشت ناپذیر است. در صورتی که دندان به هیچکدام از محرک‌ها هیچ واکنشی نشان ندهد، به احتمال زیاد بافت‌های زنده آن مرده‌اند و پالپیت نکروزی رخ داده است.

درمان پالپیت

نوع درمان با توجه به اینکه پالپیت برگشت پذیر و یا برگشت ناپذیر باشد، متفاوت است.

اگر مبتلا به پالپیت برگشت پذیر باشید درمان عامل اصلی التهاب مشکل شما را برطرف خواهد کرد. به عنوان مثال اگر پوسیدگی عامل التهاب پالپ باشد، ترمیم دندان و درمان پوسیدگی، التهاب را نیز از بین می‌برد. در پالپیت برگشت پذیر ممکن است دندانپزشک برای شما داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی تجویز کند.

اما اگر پالپیت شما از نوع شدید و برگشت ناپذیر باشد احتمالا دندانپزشک از شما می‌خواهد به یک اندودنتیست یا متخصص ریشه مراجعه کنید. در این شرایط در صورت امکان دندان شما را با استفاده از روشی به نام پالپکتومی حفظ می‌کنند. در پالپکتومی، پالپ عفونی را از دندان خارج می‌کنند اما اجازه می‌دهند ساختار خارجی دندان باقی بماند. پس از خارج کردن پالپ بخش داخلی دندان را ضد عفونی می‌کنند و در نهایت با استفاده از مواد ترمیمی دندان را پر می‌کنند. در صورتی که شدت عفونت پالپ به حدی باشد که نتوان دندان را حفظ کرد، مجبور به کشیدن دندان می‌شوند.

زمانی که چاره‌ای جز کشیدن دندان داشته باشید بهتر است به سراغ گزینه‌های جایگزین نظیر ایمپلنت دندان بروید.

پس زمانی که دندان شما به هر دلیلی آسیب دید (شکستگی، صدمه دیدن و…) و یا دندان دچار پوسیدگی شد، سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید تا مجبور به کشیدن دندان و از دست دادن آن نباشید.

اگر بعد از پالپکتومی یا کشیدن دندان دچار عوارض زیر شدید، حتما به دندانپزشک مراجعه کنید:

• درد شدید یا دردی که تشدید می‌شود
• تورم در داخل یا خارج دهان
• احساس فشار
• عود مجدد یا مزمن شدن علائم اولیه

کنترل درد

درد ناشی از عفونت پالپ را قبل یا بعد از درمان می‌توان با استفاده از مسکن‌های ضد التهاب غیر استروئیدی کنترل کرد. این داروها میزان درد و التهاب را کاهش می‌دهند.  در مورد نوع و میزان مصرف مسکن با دندانپزشک مشورت کنید.

پیشگیری از التهاب پالپ دندان

با رعایت بهداشت دهان و دندان و همچنین مراجعه منظم به دندانپزشک می‌تواند از التهاب پالپ جلوگیری کرد. کاهش یا عدم مصرف مواد غذایی شیرین مانند نوشابه، کیک و آبنبات نیز نقش مهمی در پیشگیری از التهاب پالپ دارد.

مشکلات دیگر با علائم مشابه پالپیت

حساسیت عاج دندان: این موضوع که بر اثر نمایان شدن لایه عاج ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث حساسیت زیاد دندان شود. علائم آن بسیار مشابه پالپیت برگشت پذیر است، اما متفاوت بوده و قابل درمان است.

ترک خوردگی، لب پر شدگی، جابجا شدن یا لق شدن دندان در اثر ضربه

پوسیدگی دندان: پوسیدگی دندان نیز می‌تواند باعث حساس شدن دندان به سرما و شیرینی شود.

دندان قروچه: دندان‌ها بر اثر فشار ناشی از دندان قروچه می‌توانند دچار درد و حساسیت شوند.

احساس درد درد دندان‌های عقبی فک بالا به علت عفونت سینوس‌ها