درگیری و عفونت دهان و دندان، صورت، فک یا گلو است که ابتدا با عفونت و تورم لثه یا دندان شروع میشود. این عفونتها در افراد با بهداشت ضعیف شایع هستند و از عدم مراقبت صحیح و به موقع دندانها ناشی میشوند. باکتریها از حفرات پوسیده دندان می‌توانند به لثه، ناحیه گونه، گلو، زیر زبان یا حتی به فک و استخوان صورت نفوذ کنند. یک آبسه دندانی وقتی ملتهب میشود، می‌تواند بسیار دردناک شود.
در آبسه‌های دندانی چرک در محل عفونت تجمع می‌یابد و به تدریج و به صورت پیش رونده دردناک میشود تا زمانی که در محل تجمع عفونت پارگی به صورت خودبخود یا به روش جراحی ایجاد شود. گاهی این عفونت می‌تواند به شرایطی منتهی شود که تورم ناشی از عفونت راههای هوایی را مسدود و تنفس را مشکل کند. آبسه‌های دندانی می‌تواند حال عمومی بیمار را بد و سبب تهوع، استفراغ، تعریق و تب و لرز شود.
دسته بندی آبسه‌های دندان
انواع اصلی آبسه دندان عبارتند از :
- آبسه پری‌اپیکال: که به دلیل عفونت مزمن و موضعی در آپکس ریشه دندان ایجاد میشود.
- آبسه پریودنتال: این نوع آبسه ناشی از عفونت در پاکت پریودنتال می‌باشد.
- آبسه لثه: این نوع آبسه فقط بافت لثه را درگیر میکند و به دندان و یا رباط‌های پریودنتال آسیبی وارد نمی‌کند.
- آبسه پری‌کورونال: بافت‌های نرم اطراف تاج دندان را درگیر میکند.
- آبسه پریودنتیک – اندودنتیک: در این بیماری آبسه پریودنتال و پری‌اپیکال به صورت همزمان هر دو با هم ایجاد میشوند.
علائم و نشانه‌ها
درد آبسه معمولا شدید و پیوسته است. وارد شدن فشار به دندان و خوردن غذاهای داغ میزان درد را به حدی زیاد میکند که ممکن است تحمل درد برای بیمار بسیار سخت شود. ناحیه‌ای که دچار آبسه شده است ممکن است حتی نسبت به تماس دست نیز حساس شود و یا دچار تورم شود. تورم ممکن است در دندان، لثه‌ها و گونه‌ها ایجاد شود و گاهی اوقات استفاده از کیسه آب یخ میزان تورم را کاهش می‌دهد.
آبسه حاد ممکن است بدون درد باشد، اما حتی در این نوع آبسه نیز تورم در لثه‌ها وجود دارد. در هر صورت بررسی این وضعیت توسط پزشک بسیار ضروری است، زیرا چنین شرایطی ممکن است در آینده مزمن شده و دردسار ساز شود. در بعضی از موارد ممکن است گسترش عفونت آبسه، استخوان را سوراخ کند و با پخش شدن در بافت‌های اطراف، باعث تورم موضعی در صورت شود. گاهی ممکن است بر اثر عفونت غدد لنفاوی گردن حساس و دردناک شوند.
از آنجا که احساس درد ممکن است در بخش‌های دیگر بدن منتشر شود، بیمار ممکن است دچار سردردهای شدید یا میگرن شود. البته درد در تمام بخش‌های صورت پخش نمی‌شود و تنها ممکن است در بخش‌های بالایی و یا پایینی صورت احساس شود، زیرا اعصاب دو طرف صورت فعالیت مستقل از هم دارند. درد و ناراحتی شدید در سمتی از صورت که دچار آبسه شده است یکی از شایع ترین علائم آبسه است. در این شرایط حتی دست زدن به دندان نیز برای بیمار بسیار دردناک است.
نشانه‌های یک آبسه دندانی معمولا شامل:
- درد
- تورم
- قرمزی ناحیه دهان و صورت
علایم عفونت پیشرفته ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- استفراغ
- تب
- لرز
- اسهال
نشانه‌های دیگری نیز ممکن است در یک آبسه دندانی وجود داشته باشد، اما محدود به موارد زیر نیستند:
- حفرات پوسیده
- التهاب لثه
- تورم داخل دهانی
- حساسیت در لمس
- خروج چرک
- سختی در باز کردن دهان و یا بلعیدن
علل آبسه‌های دندانی
علت آبسه‌های دندانی، رشد مستقیم باکتریها از حفرات پوسیده موجود به استخوان و بافت‌های نرم ناحیه سر و صورت است. همچنین دندان آلوده‌ای که درمان مناسبی دریافت نکرده است می‌تواند باعث ایجاد آبسه دندانی شود. بهداشت دهان ضعیف (مانند عدم استفاده از مسواک و نخ دندان یا عدم شستن مناسب یا اغلب کافی دهان)، سیگار کشیدن، الکل، رژیم غذایی ضعیف و برخی شرایط پزشکی و داروهای خاص می‌تواند خطر ایجاد حفرات پوسیده را در دندان شما افزایش دهد. عفونت سپس ممکن است به لثه و نواحی مجاور سرایت کند و به یک آبسه دندانی دردناک تبدیل شود.
روشهای تشخیص آبسه دندان
تشخیص آبسه پریودنتال از آبسه پری‌اپیکال مشکل است. در واقع احتمال دارد که هر دو این آبسه‌ها به صورت همزمان ایجاد شوند. از آنجا که در مسیر درمان آبسه پریودنتال و آبسه پری‌اپیکال تفاوت‌هایی وجود دارد، تشخیص این دو آبسه از هم مهم است. در اینجا به چند روش تشخیص این دو نوع آبسه از هم اشاره می‌کنیم:
- اگر تورم در ناحیه آپکس ریشه باشد به احتمال زیاد آبسه از نوع پری‌اپیکال است، اما اگر حاشیه لثه دچار تورم شده باشد احتمالا آبسه پریودنتال است.
- در آبسه پریودنتال عفونت از طریق پاکت پریودنتال منتشر میشود، در حالی که در آبسه پری‌اپیکال انتشار عفونت از طریق پارولیس نزدیک به آپکس دندان انجام میشود.
- اگر بیمار از قبل، مبتلا به بیماری پریودنتال باشد احتمال این که به آبسه پریودنتال مبتلا شده باشد، بیشتر است. اما اگر به این بیماری مبتلا نباشد به احتمال زیاد نوع آبسه پری‌اپیکال خواهد بود.
- در آبسه‌های پریودنتال معمولا قبل از شروع درد، تورم آغاز میشود، در حالی که در آبسه‌های پری‌اپیکال این فرآیند برعکس است.
- اگر دندان سابقه حساسیت به گرما و سرما را داشته باشد نشان دهنده التهاب پالپ است. در این شرایط احتمال ابتلا به آبسه پری‌اپیکال بیشتر است.
- اگر پالپ‌های دندان کاملا سالم باشند و حساسیتی نداشته باشند و همچنین دندان فاقد هرگونه پوسیدگی باشد، احتمال ابتلا به آبسه پریودنتال بیشتر است.
- به صورت کلی آبسه‌های پریودنتال نسبت به ضربه‌های جانبی حساس تر هستند و آبسه‌های پری‌اپیکال نسبت به ضربه‌های عمودی.
رادیوگرافی دندان در مراحل اولیه آبسه کمک کمی به تشخیص میکند، اما در مراحل بعدی برای تشخیص جایگاه آبسه و مشخص کردن نوع آبسه می‌تواند مفید باشد. اگر آبسه باعث عفونت سینوس شود و یا به عبارت دیگر سینوزیت دندانی اتفاق بیافتد، قبل از رادیوگرافی از ماده‌ای به نام گوتا پرکا استفاده میکنند تا با استفاده از آن بتوانند منشا عفونت را تشخیص دهند.
چه زمانی باید به دنبال درمان برای یک آبسه دندانی برویم؟
اگر شما هم فکر می‌کنید یک آبسه دندانی دارید، باید فورا با دندانپزشک خود تماس بگیرید. اگر دسترسی به دندانپزشک ندارید، برای ارزیابی وضعیت خود به بخش اورژانس بیمارستان بروید، به خصوص اگر بیمار هستید.
- اگر عفونت آنقدر دردناک شود و با داروهایی که نیاز به تجویز پزشک ندارند، درمان نشود؛ باید برای درناژ آبسه به پزشک یا دندانپزشک خود مراجعه کنید.
- اگر آبسه دندانی شما موجب تب، لرز، تهوع، استفراغ و یا اسهال شود، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
- اگر درد غیرقابل تحمل، دشواری در تنفس و بلع داشته باشید نیاز به مراقبت در اورژانس بیمارستان خواهید داشت.
درمان یک آبسه دندانی در خانه
بسیاری از افرادی که حفرات پوسیده دردناک دارند می‌توانند NSAIDs یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن (Advil، Motrin) یا ناپروکسن (Aleve) یا داروی ضد درد مانند استامینوفن (Tylenol) را برای تسکین دردشان استفاده کنند. حتما پزشک خود را از وجود مشکل پزشکی و مصرف دارو های خاص با خبر سازید. اگر یک آبسه به خودی خود تخلیه شود، شستشو با آب گرم می‌تواند به تمیزی دهان و درناژ کمک کند.
درمان پزشکی برای آبسه دندانی
دکتر ممکن است تصمیم بگیرد که آبسه را باز کرده و اجازه تخلیه چرک را بدهد. هم چنین آبسه می‌تواند از طریق دندان آلوده در شروع روند درمان ریشه، تخلیه شود. آبسه همچنین می‌تواند به خودی خود پاره شود، این‌ها معمولا تنها روش‌هایی هستند که عفونت می‌تواند درمان شود. برای افراد مبتلا به آبسه‌های دندانی به طور معمول مسکن تجویز میشود. همچنین بسته به نظر پزشک، آنتی‌بیوتیک نیز برای مبارزه با عفونت می‌تواند تجویز شود. آبسه‌هایی که به کف دهان و یا به گردن گسترش می‌یابند نیاز به تخلیه در اتاق عمل تحت بی‌هوشی دارند.
عدم موفقیت در درمان آبسه دندان
درمان آبسه دندانی ممکن است به چند دلیل موفقیت آمیز نباشد که از جمله آن‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشکیل کیست
- درمان ناقص ریشه دندان
- شکستگی در ریشه عمودی
- ورود مواد خارجی به ضایعه
- ابتلا به بیماری پریودنتال
- نفوذ در سینوس فک بالا (ماکسیلاری)
جلوگیری از آبسه دندان
پیشگیری نقش چشمگیری در حفظ سلامت دهان و دندان ایفا میکند. مسواک زدن و استفاده از نخ دندان و معاینه منظم دندانها می‌تواند به جلوگیری از پوسیدگی دندان و آبسه‌های دندانی کمک کند. اگر پوسیدگی دندان زودتر از موعد تشخیص داده شود و بلافاصله درمان شود، حفرات پوسیده نمی‌توانند در آینده به آبسه تبدیل شوند. اجتناب از مصرف سیگار و مصرف بیش از حد الکل هم می‌تواند کمک کند.
پیش آگهی درمان آبسه دندان
پیش آگهی برای درمان یک آبسه دندانی کوچک خوب است، خصوصا زمانی که آبسه خود به خود پاره و یا تخلیه شود. اگر نشانه‌ها و علایم بهبود یابند، احتمال کمی وجود دارد که عفونت بدتر شود. پیگیری مناسب درمان توسط دندانپزشک برای ارزیابی مجدد عفونت و مراقبت از دندان در آینده الزامی است. درمان نهایی ممکن است شامل کشیدن دندان یا درمان ریشه باشد. آبسه‌های دندانی که به کف دهان و یا به گردن گسترش یافته‌اند، می‌تواند راه تنفسی فوقانی مسدود و تهدید کننده حیات باشد، مگر اینکه به درستی تخلیه و درمان شوند.
عواقب عدم درمان آبسه دندان
اگر آبسه درمان نشود، ممکن است به اندازه‌ای بزرگ شود که به درون استخوان فک و یا بافت نرم گسترش پیدا کند و باعث از بین رفتن استخوان و یا سلولیت شود. مسیر گسترش عفونت به چندین عامل بستگی دارد که از جمله آن‌ها میتوان به این موارد اشاره کرد:
- جایگاه دندان عفونی
- ضخامت استخوان و ماهیچه
- اتصالات فاسیا (لایه‌ای که دیواره‌های بین ماهیچه‌ها را می‌سازد)
تحریک آبسه ممکن است باعث ترکیدن آن و گسترش عفونت در داخل دهان (معمولا لثه‌ها) و یا نواحی خارج دهان شود. خروج مداوم و مزمن مواد عفونی از آبسه باعث میشود که بافت اپیتلیال یک کانال به نام فیستول تشکیل دهد و عفونت از طریق این کانال گسترش پیدا کند.
تشکیل فیستول باعث کاهش فشار در آبسه میشود و ممکن است درد آن را کاهش دهد. اما باید بدانید که این کاهش درد نشان دهنده از بین رفتن عفونت نیست و همچنان بیمار نیاز به درمان دارد. گسترش عفونت آبسه در دهان ممکن است بسیار خطرناک باشد تا جایی که در بعضی مواقع بیمار نیاز به بستری در بیمارستان پیدا میکند. بنابراین اگر دچار آبسه دندان شدید باید در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید.
سوالات متداول
دندانپزشک برای تشخیص آبسه از روشهای زیر استفاده میکند:
1. یکی از راههای تشخیص آبسه، ضربه زدن به دندان است. دندان عفونی در اثر ضربه درد میگیرد.
2. راه دیگر تصویربرداری ایکس-ری است. با استفاده از رادیوگرافی میتوان آبسه دندان را تشخیص داد. علاوه بر این تصاویر ایکس-ری گسترش عفونت در سایر نواحی دهان را نیز نشان میدهند.
آبسه زمانی تشکیل میشود که باکتریها در اطراف ریشه دندان رشد کنند و باعث عفونت ریشه شوند. عدم ترمیم دندان پوسیده و یا آسیب دیدگی دندان از جمله دلایل آبسه دندان به شمار میروند. در این شرایط باکتریها از طریق حفره و یا شکستگی وارد دندان میشوند و ریشه را عفونی میکنند. کسانی که حداقل روزی دو بار مسواک نمیزنند و یا مواد قندی زیادی مصرف میکنند، بیشتر در معرض ابتلا به آبسه دندان قرار دارند. غذاها و نوشیدنیهای قندی فضای لازم برای رشد باکتریها را فراهم میکنند و باعث پوسیدگی دندانها و مشکلات دیگر میشوند.
آبسه دندان خود به خود از بین نمیرود و نیاز به درمان دارد. در صورت داشتن علائم آبسه باید سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید. درمان آبسه بسیار اهمیت دارد، زیرا ممکن است عفونت به درون فک، سر و یا گردن گسترش پیدا کند. احتمال پخش شدن عفونت در سایر اندامها در صورت ضعف سیستم ایمنی و یا ابتلا به بیماریهایی مانند ایدز بسیار بیشتر است. مصرف داروهای خاصی مانند داروهای مخصوص سرطان، مبارزه بدن با عفونتها را سخت میکند.
دیدگاهتان را بنویسید