رویش دندان اضافه یا هایپردونتیا

رویش دندان‌های اضافه در دهان را هایپردونتیا (به انگلیسی: hyperdontia) می‌نامند. دندان‌های اضافی ممکن است در هر جایی از ناحیه قوس دندانی دربیایند و رشد کنند. تعداد دندان‌های شیری هر انسانی 20 عدد است که در نهایت با 32 دندان دائمی جایگزین می‌شوند. دندان‌های اضافی که در افراد مبتلا به هایپردونتیا می‌رویند، ممکن است شیری یا دائمی باشند. البته احتمال درآمدن دندان‌های شیری اضافی بیشتر از دندان‌های دائمی است.

هایپردونتیا چقدر شایع است؟

هایپردونتیا نادر است و حدود 1 تا 3 درصد از تمام ناهنجاری‌های دندانی را تشکیل می‌دهد. این ناهنجاری تا 3.8 درصد از دندان‌های دائمی و تا 0.6 درصد از دندان‌های شیری را درگیر می‌کند. احتمال ابتلا به هایپردونتیا در مردان دو برابر زنان است.

انواع دندان‌های اضافی

دندانپزشکان دندان‌های اضافی را با توجه به موقعیت آن‌ها در دهان طبقه‌بندی می‌کنند. اشکال مختلف دندان‌های اضافی عبارتند از:

• مزیودنس: رایج‌ترین نوع دندان‌های اضافه هستند. آن‌ها مستقیما در پشت دندان‌های جلویی بالایی شما رشد می‌کنند.
• پارامولر: در کنار دندان‌های آسیاب شما (به سمت زبان یا گونه) رشد می‌کنند.
• دیستومولر: در راستای (پشت) بقیه دندان‌های مولر شما بیرون می‌آیند.
• Supplemental: ظاهر دندان اضافی مشابه دندانی است که در نزدیکی آن قرار دارد.
• Tuberculate: دندان ظاهری مانند لوله یا بشکه دارد.
• ادنتوم کامپوند: در این حالت دندان اضافی از چندین قطعه کوچک تشکیل شده است که در کنار هم قرار گرفته‌اند.
• ادنتوم پیچیده: در این حالت در یک ناحیه از دهان بافتی شبیه بافت دندان رشد می‌کند.
• مخروطی یا میخ شکل: این نوع دندان‌های اضافی قاعده پهنی دارند و سر آن‌ها باریک است. به همین دلیل، به این دندان‌های اضافی مخروطی یا میخ شکل گفته می‌شود.

چه عواملی باعث هایپردونتیا می‌شوند؟

علت اصلی هایپردونتیا یا رویش دندان اضافه هنوز مشخص نیست. اما به نظر می‌رسد که این اختلال با بعضی از بیماری‌های وراثتی در ارتباط است. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سندرم گاردنر

یک اختلال نادر ژنتیکی است که از نشانه‌های آن کیست‌های پوستی، توده‌های جمجمه و توده‌های روده‌ای می‌باشد.

سندرم Ehlers-Danlos

یک بیماری ارثی است که در آن اتصالات مفاصل بسیار ضعیف است، به گونه‌ای که مفصل به راحتی درمی‌رود. کبودی پوست، اسکولیوز و احساس درد در ماهیچه‌ها و مفاصل از جمله علائم این سندرم است.

بیماری فابری

این بیماری به علت کمبود آنزیم آلفا-گالاکتوزیداز A ایجاد می‌شود و بسیاری از مناطق را تحت تأثیر قرار می‌دهد، از جمله دندان‌ها، پوست، مغز و سیستم عصبی. افراد مبتلا به این سندرم توانایی عرق کردن را از دست می‌دهند. احساس درد در دست‌ها و پاها، راش‌های پوستی قرمز یا آبی و احساس درد در ناحیه شکم از جمله علائم این بیماری است.

شکاف لب و شکاف کام

در این نقص مادرزادی، کودک با یک شکاف در سقف دهان و یا شکاف در لب فوقانی به دنیا می‌آید. کودکان مبتلا به این بیماری نمی‌توانند درست غذا بخورند یا صحبت کنند. همچنین عفونت گوش نیز در این کودکان رایج است.

دیسپلازی کلیدوکرانیال

در این اختلال استخوان جمجمه یا ترقوه دچار رشد غیر طبیعی می‌شود.

سندرم الیس ون کرولد

یک اختلال نادر دیگر که باعث کوتاه شدن اندام و ایجاد انگشتان اضافه در دست و پاها می‌شود. همچنین ممکن است شامل ناهنجاری‌های مادرزادی قلب باشد.

سندرم نانس-هوران

این بیماری علاوه بر ایجاد ناهنجاری‌های دندانی، باعث ابتلا به بیماری آب مروارید مادرزادی می‌شود که نتیجه آن ضعف بینایی است.

سندرم روبنشتاین-طیبی

این بیماری منجر به ویژگی‌های متمایز صورت، کوتاهی قد و ناتوانی ذهنی و همچنین مشکلات دندان‌ها، چشم‌ها، قلب و کلیه‌ها می‌شود.

سندرم تری کورینوفاالانژال

این بیماری منجر به ناهنجاری‌های استخوان و مفصل، ویژگی‌های متمایز صورت و ناهنجاری‌های پوست، مو و دندان می‌شود.

تشخیص هایپردونتیا

تشخیص هایپردونتیا بعد از رویش دندان اضافه یا دندان‌های اضافه بسیار راحت است. اگر دندان اضافی هنوز رشد نکرده باشد نیز به راحتی و با تصاویر ایکس-ری می‌توان به وجود دندان اضافی پی برد. در صورتی که بیمار دندان اضافی داشته باشد ممکن است برای به دست آوردن جزئیات بیشتر سی تی اسکن نیز انجام شود.

درمان هایپردونتیا

در بعضی موارد هایپردونتیا نیاز به درمان خاصی ندارد، اما در بیشتر موارد دندان اضافی باید کشیده شود. اگر مشکلات زیر را دارید بهتر است که دندان اضافه را بکشید:

• ابتلا به مشکلات ژنتیکی که باعث در آمدن دندان‌های اضافی شده‌اند.
• عدم توانایی درست جویدن غذا
• آسیب رساندن دندان اضافی به دهان، در هنگام جویدن غذا
• احساس درد یا ناراحتی در دهان
• اختلال در مسواک زدن یا کشیدن نخ دندان
• بد شکل شدن ظاهر دندان‌ها

اگر وجود و رویش دندان اضافه، رشد دندان‌های دائمی را به تاخیر بیاندازد، باید در اسرع وقت کشیده شود. این کار از ابتلا به بیماری لثه و یا کج شدن دندان‌ها جلوگیری می کند. در صورتی که دندان اضافی باعث ایجاد دردهای خفیف شود، ممکن است دندانپزشک برای بیمار داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ایپوبروفن تجویز کند.

عوامل خطر رویش دندان اضافه

برخی از اختلالات ژنتیکی از عوامل خطرزای ابتلا به هایپردونتیا هستند. حتی هنگامی که هیچ سندرم ژنتیکی در فرد وجود نداشته باشد، رویش دندان‌های اضافه ممکن است در افراد مختلف یک خانواده به صورت ژنتیکی وجود داشته باشد.

عوارض هایپردونتیا

در برخی موارد، هایپردونتیا هیچ عارضه‌ای ایجاد نمی‌کند. اما بسته به محل دندان‌های اضافی شما ممکن است عوارض زیر ایجاد شود:

• نهفتگی دندان (زمانی که یک دندان به طور جزئی یا کامل در استخوان فک شما گیر می‌کند)
• مشکل در جویدن غذا
• ازدحام بیش از حد دندان‌ها
• دندان‌های کج
• مال اکلوژن (بایت غیر طبیعی)
• پوسیدگی دندان
• بیماری لثه
• تشکیل کیست‌های دهان (غیر سرطانی)

جلوگیری از هایپردونتیا

شما نمی‌توانید از هایپردونیتا جلوگیری کنید. در حالی که هیچ کاری نمی‌توانید برای جلوگیری از رشد دندان‌های اضافی کودک خود انجام دهید، تشخیص زودهنگام و درمان می‌تواند به کاهش خطر عوارض کمک کند.

هایپردونتیا چقدر جدی است؟

داشتن دندان اضافی یک بیماری خطرناک یا تهدیدکننده زندگی نیست. بسیاری از افراد مبتلا به هایپردونتیا نیازی به انجام کاری ندارند. اما در برخی موارد، هایپردونتیا درمان نشده می‌تواند خطر پوسیدگی، بیماری لثه و سایر مشکلات سلامت دهان را افزایش دهد.

اگر فکر می‌کنید دندان‌های اضافی دارید، از یک دندانپزشک بخواهید که شما را معاینه کند. اگر این ناهنجاری با سلامت یا عملکرد دهان شما تداخل داشته باشد، دندانپزشک می‌تواند گزینه‌های درمانی را با شما در میان بگذارد.

چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کنید؟

برای معاینه و تمیز کردن دندان‌های خود به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید. این قرار ملاقات‌ها می‌تواند به کاهش خطر پوسیدگی، بیماری لثه و سایر مشکلات سلامت دهان کمک کند. اگر دندان‌های اضافی دارید، دندانپزشک می‌تواند آن‌ها را در طول هر ویزیت معاینه کند تا ببیند آیا باعث ایجاد مشکل می‌شوند یا خیر.

همچنین باید هر زمان که دچار درد دهان یا دندان شدید به دندانپزشک خود اطلاع دهید. درمان سریع می‌تواند به کاهش خطر عوارض طولانی مدت کمک کند.

چه سوالاتی باید از دندانپزشک بپرسید؟

اگر هایپردونتیا دارید، در اینجا چند سوال وجود دارد که ممکن است بخواهید از دندانپزشک خود بپرسید:

• علت هایپردونتیا در مورد من چیست؟
• آیا برای بررسی شرایط سلامت زمینه‌ای نیاز به انجام آزمایش ژنتیک دارم؟
• آیا نیاز به کشیدن دندان دارم؟

سخن پایانی

داشتن دندان اضافی رایج نیست، اما به طور کلی بی ضرر است. تا زمانی که دندان‌های اضافی شما باعث درد یا مشکلات جویدن نمی‌شوند، احتمالا نیازی به انجام کاری ندارید. اما به محض دیدن اولین نشانه مشکل به دندانپزشک خود مراجعه کنید. درمان زودهنگام می‌تواند خطر مشکلات طولانی مدت را کاهش دهد.