پوسیدگی دندان یکی از مشکلات رایج است که اگر درمان نشود منجر به ایجاد حفره در دندان، آبسه یا حتی از دست دادن دندان میشود. پوسیدگی در اثر فعالیت گروهی از باکتریها ایجاد میشود که در پلاکهای دندانی زندگی میکنند. مراحل پوسیدگی دندان شامل 5 مرحله است.
باکتریهایی که در پلاکها زندگی میکنند، قندهای موجود در مواد غذایی را به اسید تبدیل میکنند. تجمع پلاک بر روی دندانها باعث افزایش تولید مواد اسیدی میشود و در نهایت منجر به پوسیدگی دندانها میشود. رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از کلیدیترین راهکارها برای پیشگیری از پوسیدگی دندانها است.
پوسیدگی دندان در چند مرحله اتفاق میافتد.
مراحل پوسیدگی دندان
پلاکها نقش مهمی در پوسیدگی دندانها دارند. پلاک یک لایه چسبناک و بی رنگ است که سطح دندانها را میپوشاند. پلاک از ذرات غذا، باکتریها و بزاق تشکیل شده است. اگر به صورت منظم مسواک نزنید و نخ دندان نکشید، تجمع پلاک بر روی دندانها افزایش پیدا میکند. افزایش پلاک به مرور زمان منجر به تشکیل یک ساختار محکم به نام جرم میشود. از بین بردن جرم سختتر از پلاک است.
به طور کلی مراحل پوسیدگی دندان عبارتند از:
مرحله 1: از دست دادن مواد معدنی
خارجیترین لایه دندان، یک ساختار محکم به مینا است. مینا سختترین بافتی است که در بدن ما وجود دارد و بیشتر از مواد معدنی تشکیل شده است. با وجود این که استحکام مینای دندان زیاد است، اما اگر در معرض مواد اسیدی قرار بگیرد، شروع به از دست دادن مواد معدنی میکند. در این شرایط معمولا لکههای سفیدی بر روی دندان ظاهر میشوند. این لکههای سفید اولین نشانههای شروع پوسیدگی دندان هستند.
مرحله 2: پوسیدگی مینا
اگر روند پوسیدگی دندان ادامه پیدا کند، مینا بیشتر دچار فرسایش میشود. در این شرایط ممکن است لکههای سفید روی دندان، قهوهای رنگ شوند. با ضعیف شدن مینای دندان، سوراخهای کوچکی بر روی دندان ایجاد میشود که به آنها حفره گفته میشود. حفرههای پوسیدگی باید توسط دندانپزشک ترمیم شوند.
مرحله 3: پوسیدگی دنتین یا عاج
دنتین لایهای در زیر مینای دندان است. دنتین در مقایسه با مینا بافت نرمتری دارد و به همین دلیل آسیب پذیرتر از مینا است. اگر پوسیدگی دندان به این لایه برسد با سرعت بیشتری گسترش پیدا میکند. لایه دنتین از طریق لولههای بسیار کوچکی به اعصاب دندان متصل است. به همین دلیل اگر پوسیدگی به دنتین برسد، دندان حساس میشود و ممکن است در هنگام خوردن غذاهای سرد و گرم دچار دندان درد شوید.
مرحله 4: آسیب به پالپ
پالپ داخلیترین لایه دندان است و شامل اعصاب و عروق خونی میباشد. اگر پوسیدگی به پالپ دندان برسد، پالپ دچار التهاب و تورم میشود. تورم پالپ به اعصاب دندان فشار میآورد و در نتیجه، فرد دچار دندان درد میشود.
مرحله 5: آبسه
با گسترش پوسیدگی در پالپ دندان، باکتریها وارد این ناحیه میشوند و عفونت ایجاد میکنند. افزایش التهاب در داخل دندان باعث ایجاد یک توده عفونی میشوند که به آن آبسه گفته میشود. آبسه دندان درد شدیدی را ایجاد میکند که ممکن است در فک نیز احساس شود. تورم لثه، صورت، فک و غدد لنفاوی گردن و همچنین تب از دیگر علائم آبسه دندان هستند.
آبسه دندان باید سریعا درمان شود، زیرا ممکن است عفونت آن در استخوان فک و سایر نواحی سر و گردن گسترش پیدا کند. در این شرایط ممکن است دندانپزشک مجبور به کشیدن دندان شود.

درمان پوسیدگی دندان
با توجه به مراحل پوسیدگی دندان، درمان مشخص میشود. در واقع نوع درمان به مرحله پوسیدگی دندان و شدت آن بستگی دارد. از جمله گزینههای درمانی میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
درمان در مرحله 1
اگر دندان در این مرحله از پوسیدگی باشد میتوان با استفاده از فلوراید، مانع از پیشرفت پوسیدگی شد. فلوراید تراپی را میتوان در مطب دندانپزشک انجام داد. در این شرایط معمولا فلوراید را به صورت ژل یا لاک بر روی دندان اعمال میکنند.
فلوراید مینای دندان را تقویت میکند و باعث افزایش مقاومت آن میشود.
درمان در مرحله 2
زمانی که پوسیدگی به این مرحله میرسد معمولا باعث ایجاد حفره بر روی دندان میشود که باید آن را با استفاده از مواد ترمیمی پر کرد. برای ترمیم، دندانپزشک ابتدا بخشهای پوسیده دندان را میتراشد و سپس دندان را با استفاده از مواد پر کننده دندان مانند رزین، سرامیک یا آمالگام پر میکند.
درمان در مرحله 3
اگر پوسیدگی مرحله 3 که مربوط به دنتین یا عاج است، زود تشخیص داده شود میتوان آن را با استفاده از مواد ترمیمی، درمان کرد. اما اگر پوسیدگی پیشرفت کرده باشد نیاز به قرار دادن تاج یا روکش بر روی دندان است.
تاج روکشی است که بر روی بخش بالایی دندان قرار داده میشود. قبل از قرار دادن تاج بر روی دندان، نواحی پوسیده شده دندان را میتراشند. گاهی برای قرار دادن تاج بر روی دندان، باید بخشهایی از بافت سالم دندان را نیز از بین ببرند.
درمان در مرحله 4
پوسیدگی مرحله 4 زمانی اتفاق میافتد که پالپ دندان آسیب دیده باشد. در این شرایط برای درمان به عصب کشی یا درمان ریشه نیاز است. در درمان ریشه پالپ آسیب دیده را از دندان خارج میکنند. سپس حفره دندان را تمیز میکنند و با استفاده از مواد ترمیمی آن را پر میکنند. در نهایت نیز دندان را روکش میکنند.
درمان در مرحله 5
اگر آبسه در داخل دندان شکل گرفته باشد نیز برای درمان، عصب کشی یا درمان ریشه انجام میدهند. در مواردی که میزان پوسیدگی خیلی زیاد و عمقی باشد مجبور میشوند که دندان را بکشند. در این شرایط ممکن است برای بیمار آنتی بیوتیک نیز تجویز شود.
پیشگیری از پوسیدگی دندان
رعایت بهداشت دهان و دندان نقش مهمی در جلوگیری از پوسیدگی دندان دارد. از جمله راهکارهایی که به جلوگیری از شروع مراحل پوسیدگی دندانها کمک میکنند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- به صورت منظم به دندانپزشک مراجعه کنید: با مراجعه منظم به دندانپزشک، بیماریهای دهان و دندان در همان مراحل اولیه تحت درمان قرار میگیرند. بهتر است که هر شش ماه یک بار برای جرم گیری و انجام معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.
- مسواک بزنید: حداقل روزی دو بار و هر بار به مدت دو دقیقه دندانهایتان را مسواک بزنید. بهتر است برای مسواک زدن از خمیر دندانهای فلوراید دار استفاده کنید.
- مصرف شیرینی را محدود کنید: سعی کنید مصرف مواد غذایی یا نوشیدنیهایی که قند بالایی دارند را به حداقل برسانید. آبنبات، کلوچه و نوشابه مثالهایی از مواد غذایی با قند بالا هستند.
- آب لوله کشی بنوشید: آب شهری در بیشتر مناطق با فلوراید غنی شده است. فلوراید موجود در آب به افزایش استحکام و مقاومت دندانها کمک میکند.
- خوردن میان وعده را محدود کنید: خوردن میان وعدههای زیاد، مواد غذایی زیادی را در اختیار باکتریهای دهان میگذارد و باعث افزایش تولید اسید توسط آنها میشود.
- در صورت نیاز از سیلانت استفاده کنید: سیلانت یک لایه نازک پلاستیکی است در بخش بالایی دندانهای آسیا قرار میگیرد. دندانهای آسیا نقش مهمی در جویدن غذا دارند و احتمال به دام افتادن ذرات غذا در شیارهای آنها زیاد است. استفاده از سیلانتها میتواند از این اتفاق جلوگیری کند.
در کدام یک از مراحل پوسیدگی دندان به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر پوسیدگی دندان در مراحله اولیه باشد، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. به همین دلیل مراجعه منظم به دندانپزشک بسیار مهم است. دندانپزشک میتواند پوسیدگی را در همان مراحل اولیه تشخیص دهد و درمان کند.
در صورتی که احساس کردید دندانهایتان دچار حساسیت شدند و یا دچار دندان درد و تورم در دهان و یا اطراف دهان شدید باید به دندانپزشک مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشان دهنده پوسیدگی عمیق دندان و سایر مشکلات مربوط به دهان و دندان باشند. دندانپزشک با توجه به مراحل پوسیدگی دندان درمان را آغاز میکند.
سخن آخر
پوسیدگی دندان به دلیل فعالیت باکتریهای موجود در پلاک اتفاق میافتد. این باکتریها با مصرف مواد قندی موجود در پلاک، اسیدی تولید میکنند که به مینای دندانها آسیب میزند.
پوسیدگی پنج مرحله دارد. اولین مرحله پوسیدگی برگشت پذیر است، اما مراحل بعدی میتوانند آسیبهای دائمی را در دندان ایجاد کنند و نیاز به درمان توسط دندانپزشک دارند.
نوع درمان پوسیدگی دندان به مرحله و شدت آن بستگی دارد. میتوان با استفاده از راهکارهایی از پوسیدگی دندان جلوگیری کرد. راهکارهایی مانند مسواک زدن منظم، اجتناب از خوردن غذاهای شیرین و مراجعه منظم به دندانپزشک.
پینگ بک: دندان درد شبانه و درمان آن - دنتچی