محافظ دندان یا نایت گارد (Night Guard) وسیله‌ای پلاستیکی یا سیلیکونی است که شب‌ها هنگام خواب روی دندان‌های بالا یا پایین قرار می‌گیرد. این وسیله برای محافظت از دندان‌ها در برابر سایش و فشار ناشی از دندان قروچه (براکسیسم) استفاده می‌شود. دندان قروچه اغلب در مراحل اولیه خواب اتفاق می‌افتد که می‌تواند باعث آسیب بیش از حد به دندان‌ها و همچنین اختلال در خواب شود. این عادت همچنین ممکن است در ساعات بیداری نیز رخ دهد. در ادامه به کاربردهای اصلی محافظ دندان (نایت گارد) و انواع آن می‌پردازیم.
کاربردهای اصلی نایت گارد
- جلوگیری از دندان قروچه (براکسیسم): افرادی که در خواب ناخودآگاه دندان‌ها را به هم می‌سایند یا فشار می‌دهند، دچار دندان قروچه هستند. نایت گارد با قرار گرفتن بین دندان‌های بالا و پایین، از سایش و تخریب مینای دندان جلوگیری می‌کند.
- کاهش درد فک و صورت: دندان قروچه یا فشار شبانه می‌تواند باعث درد فک، گوش، سردرد یا حتی گردن درد شود. نایت گارد با جلوگیری از فشار بیش از حد به مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ) به کاهش این دردها کمک می‌کند.
- جلوگیری از آسیب به ترمیم‌های دندانی: اگر فرد دارای روکش، ایمپلنت، لمینت یا سایر ترمیم‌های دندانی باشد، نایت گارد از شکستن یا لق شدن این ترمیم‌ها محافظت می‌کند.
- کمک به درمان اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ): برای بیماران مبتلا به مشکلات مفصل گیجگاهی-فکی، استفاده از نایت گارد می‌تواند باعث کاهش فشار روی مفصل و تسکین علائم شود.
- محافظت از دندان‌ها در شرایط خاص: در بعضی موارد، نایت گارد برای افرادی که تحت استرس هستند یا در شرایط خاص فیزیولوژیکی قرار دارند (مثل ارتودنسی یا پس از درمان ترمیمی)، برای ثبات دندان‌ها تجویز می‌شود.
انواع نایت گارد
نایت گارد یا محافظ دندان شبانه، بسته به جنس، روش ساخت و کاربرد، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. در ادامه، انواع رایج نایت گارد معرفی شده است:
از نظر روش ساخت
- نایت گارد سفارشی (Custom-Made)
- ساخته شده توسط دندانپزشک با قالب گیری دقیق از دندان‌های بیمار
- بسیار راحت، دقیق و با دوام بالا
- هزینه‌برتر ولی بهترین گزینه برای استفاده طولانی مدت
- نایت گارد نیمه سفارشی (Boil and Bite)
- قابل خرید از داروخانه‌ها
- در آب داغ نرم شده و سپس در دهان شکل می‌گیرد
- راحتی متوسط و قیمت مناسب
- نایت گارد پیش ساخته (Stock)
- قابل خرید از داروخانه‌ها
- آماده استفاده و ارزان‌ترین نوع
- معمولا اندازه استاندارد دارد و ممکن است برای همه مناسب و راحت نباشد
بر اساس جنس و سختی
- نایت گارد نرم
- از پلاستیک نرم و انعطاف پذیر ساخته می‌شود
- مناسب برای دندان قروچه‌های خفیف تا متوسط یا افراد با دندان‌های حساس
- راحتی بالا ولی دوام کمتر
- نایت گارد سخت
- از پلاستیک سخت (اکریلیک) ساخته می‌شود
- مناسب برای دندان قروچه شدید یا افراد با مشکلات مفصل گیجگاهی-فکی
- دوام بسیار بالا ولی ممکن است در ابتدا کمی ناراحت کننده باشد
- نایت گارد ترکیبی
- لایه داخلی نرم، لایه بیرونی سخت
- ترکیبی از راحتی و دوام
- گزینه‌ای مناسب برای کسانی که فشار متوسط تا زیاد به دندان وارد می‌کنند
از نظر محل قرارگیری
- نایت گارد فک بالا: رایج‌ترین نوع
- نایت گارد فک پایین: در بعضی موارد خاص با تشخیص دندانپزشک
عوارض نایت گارد
هرچند نایت گارد مزایای زیادی برای محافظت از دندان‌ها و مفصل فک دارد، اما مانند هر وسیله‌ای ممکن است معایبی هم داشته باشد، به خصوص اگر درست انتخاب یا استفاده نشود. برخی از معایب و عوارض محافظ‌های دندانی عبارتند از:
- ناراحتی اولیه در دهان: بسیاری از افراد در روزهای اول استفاده از نایت گارد، احساس پر بودن یا فشار در دهان دارند و ممکن است خوابشان مختل شود.
- اختلال در صحبت یا بلع (مخصوصا در انواع ضخیم یا غیر استاندارد): در بعضی موارد، نایت گارد ممکن است باعث اختلال موقت در تکلم یا بلع بزاق شود، به ویژه اگر به درستی روی دندان‌ها ننشیند.
- نیاز به مراقبت و تمیزکاری منظم: اگر نایت گارد به درستی تمیز نشود، می‌تواند محل تجمع باکتری‌ها، قارچ‌ها و بوی بد دهان شود.
- امکان جابجایی دندان‌ها در صورت استفاده طولانی و غیر اصولی: نایت گاردهای غیراستاندارد یا بدون تجویز دندانپزشک ممکن است باعث فشار نامتوازن به دندان‌ها شده و در بلندمدت منجر به جابجایی آن‌ها شود.
- هزینه نسبتا بالا (در نوع سفارشی): نایت گاردهای سفارشی که توسط دندانپزشک ساخته می‌شوند، معمولا هزینه بیشتری دارند، گرچه کیفیت و دوام بهتری هم دارند.
- وابستگی ذهنی یا روانی در برخی افراد: برخی کاربران پس از مدتی به نایت گارد عادت روانی پیدا می‌کنند و حتی زمانی که دیگر نیازی ندارند، ترک استفاده برایشان سخت می‌شود.
نحوه استفاده از نایت گارد
استفاده صحیح از نایت گارد بسیار مهم است، چون هم تاثیر درمانی آن بیشتر می‌شود و هم از ایجاد ناراحتی یا آسیب به دندان‌ها جلوگیری می‌کند. نحوه استفاده از محافظ دندان به صورت گام به گام در زیر آورده شده است:
- تمیز کردن نایت گارد قبل از استفاده: قبل از گذاشتن نایت گارد در دهان، آن را با آب ولرم و مسواک نرم یا شوینده مخصوص تمیز کنید. از آب داغ استفاده نکنید، زیرا ممکن است تغییر شکل دهد.
- قرار دادن نایت گارد در دهان: نایت گارد را روی دندان‌های مشخص شده (فک بالا یا پایین) قرار دهید. با انگشت یا زبان به آرامی آن را فشار دهید تا کامل روی دندان‌ها قرار بگیرد. از فشار دادن بیش از حد برای جا انداختن خودداری کنید.
- خارج کردن و شستن بعد از بیدار شدن: بعد از بیدار شدن، نایت گارد را درآورید و بلافاصله آن را با آب ولرم، مسواک و شوینده مخصوص تمیز کنید. از خمیر دندان استفاده نکنید چون ممکن است باعث ایجاد خراش بر روی آن شود.
- نگهداری صحیح در طول روز: نایت گارد را در جعبه مخصوص با تهویه مناسب دور از نور مستقیم خورشید و گرمای زیاد نگهداری کنید. ماهی یک بار با قرص‌های ضدعفونی کننده مخصوص یا محلول ملایم شوینده آن را تمیز و ضدعفونی کنید.
- پیگیری و بررسی منظم توسط دندانپزشک: هر 3 تا 6 ماه یک بار برای بررسی وضعیت نایت گارد و دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه کنید. اگر احساس شل شدن، درد یا تغییر شکل در نایت گارد دارید، حتما به دندانپزشک خود اطلاع دهید.
انواع نایت گاردهای موجود در داروخانه‌های ایران
در داروخانه‌های ایران نایت گاردهای نیمه سفارشی و پیش ساخته عرضه می‌شوند که برای استفاده عمومی طراحی شده‌اند. این نایت گاردها قیمت مناسب‌تری نسبت به نوع سفارشی دارند. در زیر لیستی از برندهای رایج در ایران آورده شده است:
- Dr. Brux: ایتالیایی، نسبتا با کیفیت بالا
- Dentex: ایرانی، اقتصادی
- Plackers Grind No More: آمریکایی، یکبار مصرف، کمیاب‌تر
- SISU: برای ورزشکاران مناسب است، ولی قابل استفاده برای شب نیز می‌باشد.
- محافظ دندان قروچه آرامش: تولید شرکت تخصص کار
نکات قابل توجه هنگام خرید از داروخانه:
- حتما روی بسته بندی عبارت “Night gaurd” یا “Mouth Gaurd for Bruxism” نوشته شده باشد.
- از خرید محافظ‌های مخصوص ورزش (Sport Mouth Gaurd” برای خواب خودداری کنید، زیرا ضخیم‌تر هستند و باعث ایجاد ناراحتی می‌شوند.
- اگر حساسیت، ارتودنسی یا ترمیم خاصی دارید، حتما قبل از خرید با دندانپزشک خود مشورت کنید.
دیدگاهتان را بنویسید