سرطان رشد غیرقابل کنترل سلول‌ها است که به بافت‌های اطراف تهاجم می‌کند و باعث آسیب می‌شود. سرطان دهان نوعی از سرطان است که بافت دهان و یا گلو را درگیر می‌کند. این نوع سرطان زیرمجموعه‌ای از سرطان‌های سر و گردن است. سرطان دهان بیشتر در افراد بالای 40 سال مشاهده می‌شود. معمولا بیمار زمانی متوجه ابتلا به این بیماری می‌شود که سلول‌های سرطانی غدد لنفاوی گردن را درگیر کرده باشند. تشخیص زودهنگام بیماری یکی از مهم‌ترین فاکتورها در درمان سرطان دهان است.
سرطان دهان به شکل رشد غیر عادی و یا زخم در دهان دیده می‌شود که از بین نمی‌رود. سرطان دهان که شامل سرطان‌های لب، زبان، گونه‌ها، کف دهان و کام سخت می‌شود در صورت عدم تشخیص و درمان زود هنگام می‌تواند تهدید کننده حیات باشد.
انواع سرطان دهان
سرطان دهان شامل سرطان‌های زیر می‌شود:
- لب
- زبان
- لایه داخلی گونه
- لثه‌ها
- کف دهان
- بافت سخت و نرم کام
دندانپزشک معمولا اولین کسی است که متوجه علائم سرطان دهان در بیمار می‌شود. به همین دلیل انجام معاینات منظم دندانپزشکی برای حفظ سلامت شما اهمیت بسیار زیادی دارد.
نشانه‌های سرطان دهان
- تورم و ضخیم شدگی
- برجستگی
- نواحی ضخیم و پوسته پوسته روی لب‌ها و لثه‌ها یا سایر مناطق دهان
- وجود لکه‌های سفید، قرمز، یا خال‌خالی سفید و قرمز
- خون ریزی بدون توجیه در دهان
- بی‌حسی، یا درد و گزگز در هر منطقه‌ای از صورت، دهان، گردن و گوش
- زخم‌های طولانی مدت بر روی صورت، گردن و یا دهان که به آسانی خونریزی می‌کنند و بعد از 2 هفته بهبود نیافته باشند
- احساس درد و سوزش در دهان و یا گیر کردن جسمی در حلق
- سختی در جویدن و بلع یا تکان دادن زبان
- گلو درد مزمن
- خشونت یا تغییر در صدا (مبهم شدن)
- تغییر در هماهنگی دندان مصنوعی
- کاهش وزن
- برآمدگی در گردن
بعضی از علائمی که در بالا آورده شده است، مانند گلو درد ممکن است به دلیل ابتلا به بیماری‌های دیگر باشند. بنابراین به محض مشاهده هریک از این علائم نباید دچار وحشت شوید، زیرا بسیاری از آن‌ها با بیماری‌های دیگر مشترک هستند. اما اگر هر کدام از این علائم را تجربه کردید که با گذشت زمان از بین نرفت، بهتر است برای بررسی بیشتر به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که تشخیص زودهنگام هر بیماری‌ای باعث می‌شود که مراحل درمان آن راحت‌تر و کم هزینه‌تر باشند.
چه کسانی مبتلا به سرطان دهان می‌شوند؟
- ۷۰ درصد از سرطان‌های دهان را مردان تشکیل می‌دهند و مردان بالای ۵۰ سال بیش‌ترین خطر را دارند.
- سرطان دهان ششمین سرطان شایع در میان مردان است و احتمال ابتلا به سرطان دهان در مردها دو برابر زنان است.
عوامل موثر در افزایش احتمال ابتلا به سرطان دهان
- سیگار کشیدن: ریسک سرطان را 6 برابر می‌کند.
- مصرف کنندگان تنباکوی بدون دود: مصرف اسناف و یا جویدن تنباکو خطر سرطان را در حفره دهان افزایش می‌دهد.
- مصرف بیش از حد الکل: سرطان در مصرف کنندگان الکل 6 برابر افراد معمولی است. اگر چه نقش الکل در ایجاد سرطان دهان کم‌تر از تنباکو است، اما ترکیب الکل با تنباکو در مقایسه با هر دو عامل به تنهایی، ریسک بالاتری در ایجاد سرطان دهان دارد.
- تاریخچه خانوادگی سرطان.
- تماس بیش از حد با نور خورشید برای ابتلا به سرطان لب.
- استفاده از ماریجوانا
- قرار گرفتن صورت در معرض آفتاب مستقیم به صورت مداوم
- سابقه ابتلا به سرطان دهان
- سیستم امینی ضعیف
- سوء تغذیه
- سندروم‌های ژنتیکی
- ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در ۳۶ % از بیماران مبتلا به سرطان دهان شناسایی شده است. این همان ویروسی است که مسئول اکثر موارد سرطان‌های گردن رحم می‌باشد. عفونت با این ویروس، خطر ابتلا به سرطان دهان را به میزان زیادی افزایش می‌دهد.
- لازم به ذکر است که بیش از ۲۵ % کل سرطان‌های دهان در افرادی رخ می‌دهد که سیگار نمی‌کشند و فقط گاهی الکل می‌نوشند. در این افراد، عفونت‌های ویروسی ممکن است علت باشند.
- گرچه وجود ویروس HPV در سرطان‌های دهان، پیش‌آگهی بهتری را نشان می‌دهد. که شامل خطر کم‌تر ابتلا به سرطان دوم و میزان پایین‌تر مرگ نسبت به دیگر بیماری‌های مرتبط با تنباکو، مانند بیماری قلبی یا بیماری ریوی می‌باشد.
- لازم به ذکر است که بیش از ۲۵ % کل سرطان‌های دهان در افرادی رخ می‌دهد که سیگار نمی‌کشند و فقط گاهی الکل می‌نوشند. در این افراد، عفونت‌های ویروسی ممکن است علت باشند.
مراحل سرطان دهان
سرطان دهان دارای چهار مرحله است:
- مرحله یک: اندازه تومور 2cm یا کوچک‌تر است و سلول‌های سرطان در غدد لنفاوی گسترش پیدا نکرده است.
- مرحله دو: اندازه تومور بین 2-4 cm است و سلول‌های سرطانی در غدد لنفاوی گسترش پیدا نکرده‌اند.
- مرحله سه: تومور بزرگ‌تر از 4 cm است و ممکن است در غدد لنفاوی گسترش پیدا کرده باشد و یا نکرده باشد، اما در هر صورت سلول‌های سرطانی در سایر اندام‌های بدن رشد نکرده‌اند.
- مرحله چهار: اندازه تومورها در این مرحله هیچ محدودیتی ندارد و سلول‌های سرطانی در بافت‌های مجاور، غدد لنفاوی و سایر اندام‌ها گسترش پیدا کرده‌اند.
میزان بقا در هر مرحله از سرطان
- مرحله اول: ۸۰-۸۵ درصد
- مرحله دوم: ۷۰ – ۷۵ درصد
- مرحله سوم: ۳۵-۶۶ درصد
- مرحله چهارم: ۱۵-۳۰ درصد.
- نرخ بقای ۱۰ ساله برای تمام مراحل به ترتیب ۵۶ و ۴۱ درصد است.
تشخیص سرطان دهان
دندانپزشک در معاینات روتین باید غربالگری سرطان دهان را انجام دهد. برای تشخیص این بیماری پزشک یا دندانپزشک ابتدا سقف و کف دهان، گلو، زبان، داخل گونه‌ها و غدد لنفاوی گردن را به دقت بررسی می‌کند. اگر پزشک نتواند علت اصلی علائم بیمار را تشخیص دهد از او می‌خواهد که به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کند. در صورت وجود تومور و ضایعات و برجستگی و اگر بافتی مشکوک باشد، باید نمونه برداری یا بیوپسی انجام شود. این روش معمولا نیازمند بی‌حسی موضعی است و ممکن است توسط دندانپزشک و یا یک متخصص انجام شود. برای تشخیص دقیق‌تر ممکن است پزشک از تست‌های تکمیلی زیر نیز استفاده کند:
- تصویربرداری ایکس ری برای بررسی گسترش سلول‌های سرطانی در استخوان فک، قفسه سینه و ریه‌ها
- سی تی اسکن برای بررسی وجود تومور در داخل دهان، گردن، گلو، ریه‌ها یا هر قسمت دیگری از بدن
- اسکن PET برای بررسی وجود سلول‌های سرطانی در غدد لنفاوی یا اندام‌های دیگر
- اسکن MRI برای به دست آوردن تصاویر دقیق از سر، گردن و تعیین گرید سرطان
- اندوسکوپی برای بررسی مجاری بینی، سینوس‌ها، گلو، مجاری تنفسی و نای
عوامل موثر در تشخیص سریع‌تر سرطان دهان
- حداقل یک بار در ماه خود را معاینه کنید. با استفاده از نور مناسب و آینه، لب و دهان خود را نگاه کرده و لمس کنید.
- با عقب بردن سر سقف دهانتان را ببینید.
- گونه‌های خود را بکشید تا در داخل دهان و خط گونه و قسمت پشتی لثه‌ها را ببینید.
- زبانتان را بیرون بیاورید و به همه سطوح آن دقت کنید.
- کف دهانتان را بررسی کنید.
- پشت حلق را ببینید.
- در هر دو طرف گردن و زیر فک پایین خود، یک برآمدگی یا لنف نود بزرگ را لمس کنید.
- اگر تغییری در ظاهر دهان دیدید و یا هر یک از علایم و نشانه‌های سرطان دهان که در بالا ذکر شد، فورا به دندانپزشک مراجعه کنید.
- معاینه منظم دندانپزشکی داشته باشید.
- گاهی ممکن است زخم‌های خطرناک آنقدر کوچک باشند که قابل رویت نباشند.
- انجمن سرطان آمریکا تست غربالگری سرطان دهان را هر سه سال برای افراد بالای ۲۰ سال و سالانه برای افراد بالای ۴۰ سال توصیه می‌کند.
- تشخیص زودهنگام سرطان دهان می‌تواند شانس درمان موفق را بهبود بخشد.
- انجمن سرطان آمریکا تست غربالگری سرطان دهان را هر سه سال برای افراد بالای ۲۰ سال و سالانه برای افراد بالای ۴۰ سال توصیه می‌کند.
درمان سرطان دهان
درمان سرطان دهان بسته به نوع و مرحله آن متفاوت است.
جراحی: برای سرطان‌هایی که در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند از جراحی استفاده می‌شود. در طی جراحی تومور و بخشی از بافت اطراف آن و غدد لنفاوی درگیر را از بدن بیمار خارج می‌کنند.
پرتودرمانی: در این روش ناحیه درگیر سرطان را تحت پرتوهای رادیواکتیو قرار می‌دهند. در مراحل پیشرفته‌تر برای درمان سرطان از ترکیب پرتو درمانی و شیمی درمانی استفاده می‌کنند.
شیمی درمانی: در این روش داروهای خوراکی و یا تزریقی برای بیمار تجویز می‌شود تا با استفاده از آن‌ها سلول‌های سرطانی را از بین ببرند.
درمان هدفمند: این نوع درمان می‌تواند هم در مراحل اولیه و هم در مراحل پیشرفته سرطان تاثیر گذار باشد. داروهایی که در درمان هدفمند استفاده می‌شوند، به پروتئین‌های خاصی در سطح سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند و مانع از رشد و گسترش آن‌ها می‌شوند.
تغذیه: بخش مهمی از درمان سرطان مربوط به تغذیه است. بسیاری از درمان‌ها خوردن و بلعیدن غذا را دشوار می‌کنند و باعث کاهش اشتها و ضعف جسمانی می‌شوند. به همین دلیل بیمار باید حتما در مورد رژیم غذایی خود با یک پزشک متخصص مشورت کند.
حفظ سلامت دهان در طول درمان بسیار اهمیت دارد. در طول درمان حتما دهان، دندان‌ها و لثه‌های خود را تمیز نگه دارید.
عوارض روش‌های درمانی سرطان
روند بهبودی بعد از سرطان دهان بسته به نوع درمانی دارد که برای بیمار استفاده می‌شود. درد و تورم از جمله عوارضی است که ممکن است بیمار بعد از جراحی تجربه کند. البته اگر تومور کوچک باشد معمولا هیچ یک از این علائم را به دنبال نخواهد داشت. برداشتن تومورهای بزرگ‌تر می‌تواند بر روی جویدن، بلعیدن یا صحبت کردن بیمار تاثیر بگذارد. در بعضی موارد نیز ممکن است بیمار بعد از عمل به جراحی ترمیمی نیاز پیدا کند. هر کدام از درمان‌های سرطان عوارض جانبی خاص خود را به دنبال دارند، اما انجام این درمان‌ها برای بهبودی بیمار ضروری است. همچنین باید بدانید که تمام بیماران این عوارض را تجربه نمی‌کنند و شدت و میزان عوارض در بیماران مختلف متفاوت است.
بازسازی و توان بخشی بعد از درمان سرطان دهان
افرادی که مبتلا به انواع پیشرفته سرطان دهان هستند، ممکن است برای غذا خوردن و صحبت کردن به جراحی ترمیمی و توانبخشی نیاز پیدا کنند. جراحی ترمیمی ممکن است شامل کاشت دندان و یا پیوند استخوان و بافت نرم باشد.
با سرطان دهان هم می توان زندگی کرد
درمان سرطان دهان به سن، سلامت عمومی و نوع و مرحله سرطان بستگی دارد. اگر سرطان در مراحل یک و دو تشخیص داده شود، درمان آن بسیار راحت‌تر خواهد بود. بنابراین تشخیص زودهنگام در مورد سرطان دهان و سایر انواع سرطان بسیار مهم و تاثیر گذار است. در پایان به یاد داشته باشید که ابتلا به سرطان به معنای پایان زندگی نیست. بسیاری از افراد بعد از درمان سرطان به راحتی به زندگی عادی خود باز می‌گردند بدون اینکه مشکلی داشته باشند. بنابراین اگر به سرطان مبتلا شدید بدون ترس و با امید مراحل درمانی خود را بگذرانید و به یاد داشته باشید که با سرطان هم می‌توان زندگی کرد.
جلوگیری از سرطان دهان
- عدم مصرف سیگار و دخانیات
- عدم زیاده روی در مصرف الکل
- رژیم غذایی متعادل، به ویژه با سبزیجات حاوی ویتامین آ
- محدودیت قرار گرفتن در معرض خورشید (تماس مکرر با آفتاب خطر سرطان را بر روی لب، به ویژه لب پایین، افزایش می‌دهد). در آفتاب، از لوسیون‌های محافظ در برابر نور خورشید بر روی پوست و لب‌ها استفاده کنید.
- از آنجایی که ارتباطی بین سرطان دهان با ویروس HPV وجود دارد، جوانان درگیر در رابطه جنسی دهانی، خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان دهانی دارند.
- عدم استفاده از ماریجوانا
دیدگاهتان را بنویسید