زبان جغرافیایی

شاید شما هم اسم زبان جغرافیایی (به انگلیسی: geographic tongue) را شنیده باشید و یا هنگام مسواک زدن متوجه لکه‌های قرمز با دور سفید بر روی زبان خود شده باشید. معمولا این ضایعات بی خطر هستند، اما بهتر است از علل آن آگاه باشیم تا در صورت نیاز به پزشک مراجعه کنیم.

زبان جغرافیایی چیست؟

زبان جغرافیایی با این نام شناخته می‌شود، زیرا باعث ایجاد ضایعاتی به شکل جزیره یا نقشه می‌شود. به طوری که وقتی به زبان نگاه می‌کنید، ظاهر این لکه‌ها مانند نقشه است. این ضایعات ممکن است بر روی سطح زبان و یا کناره‌های آن ظاهر شوند. زبان جغرافیایی ممکن است در نواحی دیگر دهان نیز رخ دهد. این ضایعات ظاهری ناهموار دارند و در بعضی مواقع حاشیه‌ها یا لبه‌های آن‌ها سفید رنگ است. اما آیا این عارضه خطرناک است؟ در واقع این لکه‌ها بی خطر هستند و نشان دهنده التهابی هستند که زبان را تحت تاثیر خود قرار داده است.

ارتباط جوانه چشایی و زبان جغرافیایی

بهتر است بدانید زبان جغرافیایی یک بیماری بی ضرر و خوش خیم است که به هیچ عفونت یا سرطانی مرتبط نیست.

بر روی سطح یک زبان سالم برآمدگی‌های کوچکی وجود دارد که به آن‌ها پاپیلا یا جوانه چشایی گفته می‌شود. جوانه‌های چشایی زبان به خوردن، بلعیدن و چشیدن غذا کمک می‌کنند. اگر دچار این عارضه شده باشید، پاپیلاها در بخش‌هایی از زبان از بین می‌روند و به جای آن‌ها لکه‌های صاف قرمز رنگی بر جای می‌ماند.

این عارضه می‌تواند بر حدود 1٪ تا 3٪  از افراد در هر سنی تاثیر بگذارد. با این حال، بیشتر افراد بزرگسال و میانسال یا پیر به آن مبتلا می‌شود. به نظر می‌رسد که در زنان شایع‌تر از مردان است.

تفاوت زبان جغرافیایی و آریتم مهاجر

نام دیگر زبان جغرافیایی، گلوسیت مهاجر خوش خیم است. این بیماری را به عنوان آریتم مهاجر نیز می‌شناسند. اما این بیماری با بیماری آریتم مهاجر یا آریتم مزمن مهاجر که ناشی از ابتلا به بیماری لایم است، متفاوت است.
اگر ضایعات زبان در سایر بخش‌های دهان، مانند زیر زبان یا کام گسترش پیدا کنند، ممکن است به بیماری دیگری به نام استوماتیت اریتم مهاجر مبتلا شده باشید. این بیماری علایمی مشابه با زبان جغرافیایی دارد با این تفاوت که در این بیماری ضایعات به زبان محدود نمی‌شود و در سایر نواحی نیز گسترش پیدا می‌کند.

علائم زبان جغرافیایی

زبان جغرافیایی ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد. بعضی از افراد متوجه تغییر در ظاهر زبان‌شان نمی‌شوند و تنها بعد از معاینه پزشک متوجه ابتلا به این بیماری می‌شوند.

زبان بعضی از افرادی که دچار این بیماری می‌شوند ممکن است دچار شیار نیز شود. شیارهای روی زبان ممکن است دردناک باشند و باعث حساس شدن زبان شوند. زبان جغرافیایی و زبان شیاردار در بیشتر مواقع همزمان با هم اتفاق می افتند.

به طور خلاصه نشانه‌های زبان جغرافیایی لکه‌های نامنظم، صاف و قرمز در قسمت‌هایی از زبان است. این لکه‌ها ممکن است به حالت‌های زیر باشند:

تشخیص زبان جغرافیایی

این عارضه، یک بیماری بسیار واضح است بنابراین با یک معاینه ساده توسط پزشک نیز قابل تشخیص است. اما در صورتی که پزشک بخواهد احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر را نیز بررسی کند ممکن است از تست‌های تکمیلی مانند آزمایش خون استفاده کند. مارکرهای التهابی، عفونت و کمبود ویتامین‌ها از جمله مواردی هستند که در آزمایش خون مورد بررسی قرار می‌گیرند.

ممکن است شما تا زمانی که دندانپزشک یا سایر افراد ارائه دهنده خدمات بهداشتی شما را معاینه کنند و آن را تشخیص دهند، از ابتلا به این بیماری بی خبر باشید.

علل ایجاد زبان جغرافیایی

این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت‌های کوچکی از زبان، لایه دارای برآمدگی خود به نام پاپیلا را از دست بدهد. پاپیلا بطور معمول کل لایه بالایی زبان را می‌پوشاند.

تاکنون دلیل اصلی زبان جغرافیایی کشف نشده است. اما محققان می‌گویند احتمال ابتلا به این عارضه در افرادی که مبتلا به بیماری‌های زیر هستند، بیشتر است:

• پسوریازیس: این بیماری باعث تجمع سلول‌های پوستی در سطح پوست م‌شوند. تجمع این سلول‌ها منجر به تشکیل لکه‌های زبر و ضخیمی می‌شود که اغلب با خارش همراه بوده و برای بیمار ناراحت کننده هستند. بعضی پزشکان معتقدند زبان جغرافیایی نیز نوعی پسوریازیس دهانی است.
• لیکن پلان: این بیماری التهابی باعث ایجاد ضایعاتی در سطح پوست و داخل دهان می‌شود. زبان جغرافیایی ممکن است شکل دهانی این بیماری باشد.
• کمبود ویتامین B: کمبود این ویتامین باعث التهاب، تورم و سایر علائم بر روی زبان می‌شود.
• بارداری: زنان باردار تغییرات هورمونی زیادی را تجربه می‌کنند و جنین در حال رشد باعث کاهش بسیاری از مواد مغذی بدن مادر می‌شود. در نتیجه ممکن است مادر دچار کمبود ویتامین شود و علائمی مانند زبان جغرافیایی را تجربه کند.

علت از دست دادن پاپیلا در زبان جغرافیایی

هیچ کس با اطمینان دلیل این امر را نمی‌داند. اما از آنجا که به طور معمول زبان جغرافیایی در چند عضو از یک خانواده مشاهده می‌شود، پس ژنتیک در این موضوع نقش مهمی دارد.

زبان جغرافیایی در افراد مبتلا به پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی مزمن) و در افرادی که زبان شیاردار دارند نیز دیده می‌شود.

درمان زبان جغرافیایی

مراجعه به دندانپزشک یا پزشک بهترین راه برای جلوگیری از یک مشکل جدی‌تر است. در بیشتر موارد، پزشک می‌تواند این عارضه را از توضیحات نشانه‌ها توسط شما و معاینه دهان و زبان تشخیص دهد. هر گونه درد یا ناراحتی در این بیماری در بیشتر موارد، بدون درمان بهتر می‌شود. در صورتی که درد شدید و مداوم دارید، مصرف دارو می‌تواند به شما کمک کند. داروهایی که معمولا برای درمان این بیماری استفاده می‌شود، عبارتند از:

• مسکن‌های بدون نسخه
• ضد التهاب‌ها
• شستن دهان با بی حسی
• کورتیکواستروئیدها که به طور مستقیم بر روی زبان زده می‌شوند
• مکمل‌های روی

مراقبت‌های شخصی

با رعایت بهداشت زبان و دهان و کاهش یا حذف موادی که می ‌توانند شرایط را بدتر کنند، می ‌توانید ناراحتی‌های مربوط به بیماری زبان جغرافیایی را کاهش دهید. مواد منع مصرف عبارتند از:

• محصولات توتون و تنباکو (مثل سیگار و قلیان)
• غذاهای داغ یا ادویه ‌دار
• نوشیدنی‌ ها و مواد غذایی اسیدی مانند برخی میوه‌‌ها
• آجیل خشک و شور
• خمیر دندان‌‌های حاوی طعم‌ دهنده ‌ها و مواد سفید کننده

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هم زمان با ایجاد ضایعات غیر معمول بر روی زبان، دچار علائمی مانند مشکلات تنفسی، اختلال در صحبت کردن یا عدم توانایی در جویدن و بلعیدن غذا شدید، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. در این شرایط احتمال دارد دچار یک بیماری جدی شده باشید که علائمی مشابه با زبان جغرافیایی دارد. این بیماری ممکن است کمی ناراحت کننده باشد اما معمولا مشکل حادی را ایجاد نمی‌کند. اگر علائم بیماری شدت گرفت یا دچار درد و حساسیت جدی شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید. در بیشتر مواقع این عارضه با گذشت چند روز و  بدون نیاز به درمان بهبود پیدا می‌کند.

عوارض زبان جغرافیایی

از آنجا که زبان جغرافیایی یک بیماری جدی محسوب نمی‌شود، بنابراین عوارض خاصی را نیز به دنبال ندارد. بعضی از افرادی که دچار این عارضه می‌شوند ممکن است به دلیل ظاهر زبان خود دچار اضطراب و نگرانی شوند. باید بدانید که این بیماری واگیردار نیست بنابراین با بوسیدن و یا استفاده از ظروف مشترک انتقال پیدا نمی‌کند.

حدود یک نفر از هر 10 نفر که زبان جغرافیایی دارند، ممکن است دچار ناراحتی‌های خفیف یا احساس سوزش یا درد شوند.

مدت زمان بهبودی

علائم این بیماری ممکن است در عرض چند روز ظاهر شود، ولی از بین رفتن آن می‌تواند چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد. پزشکان هنوز نمی‌دانند که چرا دوره این بیماری در افراد مختلف متفاوت است.