غدد بزاقی شما هر روز به اندازه یک چهارم گالن بزاق می‌سازند. بزاق برای لغزنده کردن دهان، کمک به بلعیدن، محافظت از دندانها در برابر باکتری‌ها و کمک به هضم غذا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اما ممکن است مشکلات مختلفی در این غدد پیش آید. در این مقاله، برخی از مشکلات مرتبط با غدد بزاقی ذکر شده‌اند.
سه جفت غدد بزاقی اصلی وجود دارد
- غدد لنفاوی پاروتید در ناحیه گونه‌ها
- غده‌های ساب مندیبولار در کف دهان
- غدد ساب لینگوال در زیر زبان
- چند صد غده بزاقی فرعی نیز در سراسر دهان و گلو وجود دارد.
- بزاق از طریق لوله‌های کوچکی که داکت نامیده میشوند به دهان تخلیه میشود.
زمانی که مشکلی در غدد و یا مجاری آن وجود دارد، ممکن است علائمی مثل تورم غده بزاقی، دهان خشک، درد، تب و درناژ چرک را در دهان داشته باشید.
بسیاری از مشکلات مختلف می‌توانند با عملکرد غدد بزاقی تداخل کنند و یا با مسدود کردن مجاری مانع تخلیه بزاق به دهان شوند.
علل
سنگهای غده بزاقی یا سیالولیت
- شایعترین علت تورم غدد بزاقی هستند، سنگهای بزاقی از رسوبات بزاق ساخته میشوند.
- گاهی سنگهای بزاقی می‌توانند جریان بزاق را مسدود کنند.
- وقتی بزاق نمی‌تواند از طریق مجرا خارج شود، به غده برمیگردد و باعث درد و تورم میشود.
- درد معمولا کم و زیاد میشود، در یک غده احساس میشود و به تدریج بدتر میشود.
- تا زمانی که انسداد برطرف نشود، غده عفونی خواهد ماند.
عفونت غده بزاقی یا سیالادنیت
- عفونت باکتریایی غده بزاقی، که در غده پاروتید شایع است، در نتیجه مسدود شدن مجرا ایجاد میشود.
- سیالادنیت تورم دردناکی در غده ایجاد میکند و باعث ترشح چرک به دهان میشود.
- سیالادنیت در افراد مسن که مبتلا به سنگهای بزاقی هستند، شایع‌تر است، اما می‌تواند در چند هفته اول بعد از تولد در نوزادان نیز اتفاق بیفتد.
- اگر درمان نشود، عفونت غدد بزاقی می‌تواند باعث درد شدید، تب بالا و آبسه (تجمع چرک) شود.
- عفونت‌های ویروسی مثل اوریون، آنفولانزا و غیره می‌توانند باعث تورم غدد بزاقی شوند.
- تورم در غده پاروتید در هر دو طرف صورت نمای “chipmunk” را ایجاد میکند.
- ورم غده پاروتید معمولا با اوریون در ارتباط است که در حدود ۳۰ تا ۴۰ % موارد عفونت اوریون دیده میشود. این بیماری معمولا ۴۸ ساعت پس از شروع علائم دیگر مانند تب و سردرد شروع میشود.
- بیماری‌های ویروسی دیگر که باعث ورم غده بزاقی میشوند، عبارتند از: ویروس اپستین – بار (EBV)، سیتومگالو ویروس (CMV)، و ویروس نقص ایمنی انسان (HIV).
- عفونت‌های باکتریایی عموما باعث تورم یک طرفه غده بزاقی میشوند.
- علایم دیگر مانند تب و درد هم وجود دارد. این باکتری‌ها همان‌هایی هستندکه به طور طبیعی در دهان یافت میشوند و همچنین باکتری استافیلوکوکوس هم باعث این مشکل خواهد شد. این عفونتها اغلب غده پاروتید را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند.
- کم آبی و سو تغذیه، خطر ابتلا به عفونت باکتریایی را افزایش می‌دهند.
کیست
- اگر آسیب‌ها، عفونتها، تومورها یا سنگهای بزاقی مانع از جریان بزاق شوند، کیست ایجاد میشود.
- برخی از نوزادان به دلیل مشکلی که در تکامل گوش دارند، با کیست در غده پاروتید متولد میشوند.
- این بیماری می‌تواند به صورت یک تاول و یا برآمدگی نرم ظاهر شود.
- کیست می‌تواند در عملکرد خوردن و صحبت کردن تداخل ایجاد کند.
تومور
- انواع مختلفی از تومورها می‌توانند غدد بزاقی را تحت‌تاثیر قرار دهند. آنها می‌توانند سرطانی (بدخیم) و یا غیر سرطانی (خوش‌خیم) باشند.
- دو تومور شایع، آدنوم پلئومورفیک و تومور وارتین نام دارند.
- آدنوم پلئومورفیک اغلب غده پاروتید را درگیر میکند ولی می‌تواند غده تحت فکی را نیز درگیر کند.
- تومور غدد بزاقی معمولا بدون درد است و رشد آهسته دارد.
- آدنوم پولئومورفیک خوش‌خیم بوده و در زنان شایع‌تر از مردان است.
- تومور وارتین خوش‌خیم بوده و غده پاروتید را تحت‌تاثیر قرار میدهد. تومور وارتین می‌تواند در هر دو طرف صورت رشد کند و در مردان بیشتر از زنان دیده میشود.
- اگر چه بیشتر تومورهای غدد بزاقی خوش‌خیم هستند، اما بعضی از آنها می‌توانند سرطانی باشند.
- تومورهای بدخیم شامل موکواپیدرموئید کارسینوما، کارسینوم آدنوسیستیک، آدنوکارسینوم، آدنوکارسینوم پلی مورفیسم low-grade و تومور مختلط می‌باشد.
سندرم شوگرن
- این یک بیماری خود ایمنی مزمن است که در آن سلول‌های سیستم ایمنی خود فرد به غدد بزاقی و غدد عرق و غدد اشکی حمله می‌کنند و منجر به خشکی دهان و چشم میشوند.
- حدود نیمی از افراد مبتلا به سندروم شوگرن بزرگی غدد بزاقی دو طرفه و بدون درد دارند.
درمان مشکلات غدد بزاقی
- درمان مشکلات غدد بزاقی به علت آن بستگی دارد.
- برای سنگ و دیگر انسداد مجاری، درمان اغلب با تدابیری مانند حذف دستی سنگها، کمپرس گرم و آبنبات ترش برای افزایش جریان بزاق انجام میشود.
- اگر اقدامات ساده این مشکل را برطرف نکند، جراحی ممکن است برای از بین بردن انسداد و یا غده عفونی مورد نیاز باشد.
- جراحی معمولا برای حذف تومورهای خوش‌خیم و بدخیم لازم است.
- بعضی از تومورهای خوش‌خیم با رادیوتراپی درمان میشوند تا احتمال عود کاهش یابد.
- برخی تومورهای سرطانی نیاز به رادیوتراپی و شیمی‌درمانی دارند. همچنین جراحی ممکن است برای درمان کیست‌های بزرگ مورد نیاز باشد.
- عفونت‌های باکتریایی با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان میشوند.
سوالات متداول
سنگ بزاقی یا سیالولیت از کریستاله شدن رسوبات بزاق ایجاد میشود. این سنگها شایعترین علت تورم غدد بزاقی هستند. گاهی اوقات سنگهای بزاقی باعث مسدود شدن ترشح بزاق به داخل دهان میشوند. اگر بزاق نتواند از طریق مجاری وارد دهان شود، به داخل غدد برمیگردد که این امر باعث ایجاد درد و تورم در غدد بزاقی میشود. درد غدد بزاقی معمولا ثابت نیست، از یک غده شروع میشود و به تدریج پیشرفت میکند و بدتر میشود. اگر انسداد مجرا برطرف نشود، به احتمال زیاد عفونت غدد بزاقی رخ میدهد.
عفونت غدد بزاقی یا سیالادنیت یک عفونت باکتریایی است که معمولا غده بزاقی پاروتید را درگیر میکند. این عفونت معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که مجاری این غدد به سمت دهان مسدود شده باشند. سیالادنیت باعث ایجاد یک توده دردناک در غده بزاقی و همچنین بدمزه شدن دهان میشود.
اگر جراحات، عفونتها، تومورها یا سنگهای غدد بزاقی مانع از جریان بزاق شوند، کیست غدد بزاقی شکل میگیرد. بعضی از نوزادان به دلیل مشکلاتی که در تشکیل گوشهایشان دارند با کیستهایی در غدد بزاقی پاروتید به دنیا میآیند. این کیستها ممکن است به صورت تاول یا برآمدگیهای نرم ظاهر شوند. آنها ممکن است در غذا خوردن و صحبت کردن فرد اختلال ایجاد کنند.
اگر غدد و یا مجاری غدد بزاقی دچار مشکل شوند، ممکن است دچار علائمی مانند تورم غدد بزاقی، خشکی دهان، درد و تب شوید. همچنین ممکن است طعم دهانتان بدمزه شود.
مقدار بزاق ترشح شده توسط غدد بزاقی، روزانه به اندازه یک لیتر است. بزاق برای مرطوب کردن دهان، بلع غذا، محافظت از دندانها در مقابل باکتری‌ها و کمک به هضم غذا بسیار مهم است.
بزاق نه تنها به هضم، جویدن و بلع غذا کمک میکند، بلکه در تمیز کردن دهان نیز نقش بسیار مهمی دارد. کاهش ترشح بزاق احتمال پوسیدگی دندانها و ابتلا به بیماری لثه را افزایش میدهد.
دیدگاهتان را بنویسید