گاهی میزان پوسیدگی دندان به قدری زیاد است که کار بسیار بیشتری را نسبت به پر کردن ساده از دندانپزشک می‌طلبد. در این مواقع، برای جلوگیری از حساسیت‌های آینده به سرما و گرما در پالپ دندان، دندانپزشک از بیس و لاینر استفاده کرده یا به اصطلاح دندان را کف بندی می‌کند. استفاده صحیح از بیس و لاینر به بیمار کمک کرده تا ترمیم دندان موفقیت آمیزی داشته باشد. اما بیس و لاینر چیست و چرا گاهی بدون آن‌ها، ترمیم دندان موفقیت آمیز نخواهد بود؟ این‌ها مواردی است که در این مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت.
کف بندی دندان چیست؟
کف بندی دندان، به استفاده از مواد عایق در زیر ترمیم دندان می‌گویند که مانع از حساسیت دندان به سرما و گرما می‌شود. این مواد عایق بیس و لاینر نامیده می‌شوند که دندان‌هایی با پوسیدگی بسیار بالا و دارای حفره عمیق را دوباره به حیات باز می‌گردانند.
در کف بندی دندان، دندانپزشک پیش از پر کردن دندان با مواد ترمیمی آمالگام یا کامپوزیت، در داخل کانال، مواد بیس و لاینر را قرار می‌دهد. دندانپزشک به وسیله این مواد، لایه محافظتی برای جلوگیری از عبور نیرو، سرما و گرما به سمت ریشه دندان ایجاد می‌کند.
بیس و لاینر چیست؟
لاینر، بیس و وارنیش‌های دندانی، موادی هستند که بین مواد ترمیمی (آمالگام یا کامپوزیت) و دنتین قرار می‌گیرند و وظیفه اصلی آن‌ها محافظت از پالپ است.
بیس و لاینر اصطلاحاتی هستند که گاهی اوقات به جای هم استفاده می‌شوند، اما بین آن‌ها تفاوت‌هایی وجود دارد. به عنوان مثال، لایه‌های نازک لاینر روی دنتین در معرض، داخل حفره دندان قرار می‌گیرند و از پالپ محافظت می‌کنند. آن‌ها به عنوان عایق حرارتی عمل کرده و تشکیل ثانویه دنتین را تحریک می‌کنند. در مقابل، بیس‌ها در یک لایه ضخیم در کف آماده سازی قرار می‌گیرند و هدف از استفاده از آن‌ها محافظت از پالپ با ایجاد عایق حرارتی است.
در ادامه، به تعریف و ویژگی‌های هر کدام می‌پردازیم تا بیشتر با کاربرد آن‌ها آشنا شوید.
لاینر چیست؟
نام دیگر لاینر که به طور معمول مورد استفاده قرار می‌گیرد، دایکال است و از هیدروکسید کلسیم تشکیل شده است. لاینر لایه نازکی از مواد است که در پایین‌ترین سطح آماده شده دندان قرار می‌گیرد تا در مقابل مواد ترمیمی، مایعات درون دهان و مواد خارجی، سرما و گرما از دنتین محافظت کند. کاربرد لاینر به عنوان اولین لایه در کف دندان است که با یک قلم فلزی، پس از ترکیب شدن باید به سرعت در کف دندان قرار گیرد. زیرا در همان چند ثانیه اول به سرعت سفت می‌شود. این لایه همان بخشی است که تحریک پذیری پالپ دندان را در برابر سرما و گرما کاهش می‌دهد.
کاربرد لاینر با توجه به سه سطحی که بر اساس ضخامت دسته بندی شده، متفاوت است. این سه سطح عبارتند از:
- لاینرهای محلول با ضخامت 2 تا 5 یکرون
- لاینرهای پسوس انسیون با ضخامت 20 تا 25 میکرون
- لاینرهای سمنت با ضخامت 200 تا 1000 میکرون
این سه دسته برای ایجاد فاصله محافظتی در کف حفره دندان مورد استفاده قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که استحکام این ماده بسیار پایین می‌باشد. به همین دلیل به تنهایی برای پر کردن دندان از آن استفاده نمی‌شود.
بیس چیست؟
بیس دومین ماده‌ای است که در کف دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده نسبت به لاینر کمی ضخیم‌تر بوده و به شکل پودر و مایع است. این مواد در چند مرحله با هم ترکیب شده و سپس روی لاینر قرار می‌گیرند. ضخامت این لایه بیشتر از لاینر بوده و باید حداقل یک میلی متر باشد. بیس پس از قرارگیری در حفره دندان، تحمل نیروی وارده از سوی مواد ترمیمی را دارد. انواع مختلف بیس عبارتند از:
- پلی کربوکسیلات: که برای نمونه می‌توان به پلی اف (PolyF) اشاره کرد. ماده‌ای که تحریک پالپ دندان را به همراه ندارد و در چسباندن روکش هم کاربرد دارد.
- زینک اکساید اوژنول (ZOE): در کنار اینکه تحریک پذیری برای دندان ندارد، باعث تسکین درد آن هم می‌شود.
- گلاس آینومر (GI): در دو دسته سلف کیور و لایت کیور تولید می‌شوند که در نحوه سفت شدن با یکدیگر تفاوت دارند. سلف کیورها خود سفت شونده هستند، اما لایت کیورها با نور آبی سفت می‌شوند.
- زینک فسفات مانند هاروارد (Harvard): این ماده قابلیت تحریک پذیری دارد و برای همین در دندان زنده استفاده نمی‌شود. بیشتر در چسباندن روکش، پست و کور دندان کاربرد دارد.
مراحل انجام بیس و لاینر
مراحل کف بندی دندان به صورت معمول طی چند مرحله زیر انجام می‌شود:
- قبل از هر چیز باید کف کانال خشک و استریل شده تا آماده قرار دادن مواد کف بندی شود.
- بررسی شرایط حفره دندان، انتخاب لاینر با ضخامت مناسب و ترکیب مناسب آن جهت قرارگیری در کف حفره دندانی
- لاینر با دقت و سرعت بالا در کف کانال قرار می‌گیرد. حجم این لایه بسیار مهم است.
- انتخاب بیس با ضخامت مناسب و ترکیب مناسب آن جهت قرارگیری روی لاینر
- بیس به صورت ترکیب مناسبی از پودر و مایع شده و در نهایت به صورت خمیر آماده می‌شود.
- دندانپزشک بیس را با ضخامت حداقل یک میلی متری و به میزان مورد نیاز در کف حفره قرار می‌دهد.
سخن پایانی
همانطور که در بالا ذکر شد، کاربرد بیس و لاینر در ممانعت از تخریب بیشتر پالپ دندان است. این مواد مانند یک عایق عمل کرده و عبور باکتری‌ها، مواد خارجی، سرما و گرما را سخت می‌کنند. تفاوت این دو ماده در میزان مقاومت در برابر فشار، جنس و نحوه قرار گرفتن در حفره دندان، ضخامت مورد استفاده و موارد دیگر است.
بهتر بود درباره انواع مختلف مواد مورد استفاده برای بیس و لاینر و موارد مناسب برای هر کدام جزئیات بیشتری ارائه می‌شد.
اشاره به نکاتی درباره نحوه انتخاب بهترین ماده بر اساس وضعیت دندان و شرایط بیمار می‌تواند به درک بهتر کاربرد بیس و لاینر در عمل کمک کند.
این مقاله اطلاعات مفیدی درباره بیس و لاینر در دندانپزشکی ارائه می‌دهد، اما به نظر می‌رسد که تحلیل عمیق‌تری درباره انواع مختلف مواد و انتخاب مناسب‌ترین گزینه برای شرایط مختلف دندانی کم است.
سلام به نظر من توضیحات بیشتر در مورد مزایا و معایب هر نوع ماده، نحوه تاثیر آن‌ها بر طول عمر ترمیم و وضعیت دندان و همچنین راهنمایی‌های عملی درباره نحوه استفاده صحیح از بیس و لاینر می‌تواند به ارزش مقاله بیافزاید و آن را کاربردی‌تر کند.